Луј Брај, син на самарџија, ослепе на само пет години. Но она што му беше одземено во вид, му беше вратено во гениј – и го претвори неговиот мрак во светлина за милиони.
Несреќата што го обликуваше светот
Во работилницата на неговиот татко, триречното момче се обиде да направи дупка во кожа со шило. Алатката му го прободе окото. Инфекцијата што следеше ги уништи и двете. Денес, тоа исто шило може да се види во Музејот на Луј Брај во Купвреј – во работилницата каде што започнала неговата животна борба.
Во време кога слепите луѓе биле предмет на подбив или осудени на просење, родителите на Брај одлучиле дека тој ќе добие шанса. Неговите први букви биле шајки заковани во штици. Свештеник му ги предавал првите лекции. На седум години, тој веќе учел во локалното училиште – единствениот слеп ученик, но меѓу најпаметните.
Во срцето на Париз, и во срцето на музиката
На десет години, Луј влегува во Кралскиот институт за слепи млади, единственото училиште од тој вид. Таму, во студените и влажни ѕидови на зградата која некогаш била затвор, тој откри две нешта: страста за музика – и ограничувањата на постојниот систем на читање. Книгите со испакнати букви биле обемни, нечитливи, и едноставно недоволни.
Но една средба ќе ја промени неговата судбина.
Кога ноќниот код стана светлина
Во 1821 година, капетанот Чарлс Барбие го посети институтот. Претстави систем на точки и цртички за „ноќно пишување“ – дизајниран за војници што комуницирале во темница. Барбие не знаеше дека пред себе го има момчето што ќе го направи бесмртен.
Брај беше маѓепсан. Почна да работи на систем што ќе биде полесен, побрз и попрецизен. Секој миг надвор од часовите – и во класата, и на одморите дома – го поминуваше со хартија и пенкало. До својата петнаесетта година, тој веќе го имаше создадено: азбука од шест точки, распоредени во две колони и три реда, кои може да се читаат со врвовите на прстите. Секој знак претставуваше буква, број или музички симбол.
Беше елегантно. Беше генијално. И беше игнорирано.
Борба против слепилото на системот
Иако учениците веднаш го прифатија неговиот систем, раководството на институтот го одбиваше. Директорот Пјер-Арман Дуфо дури и ги гореше книгите напишани на Брајово писмо. Ученици беа казнувани ако ги најдат како го користат. Самиот Брај, веќе наставник, се бореше тивко, но истрајно. Беше болен – туберкулозата му го одземаше здивот – но не и волјата.
Во 1840 година, му напишал писмо на австрискиот реформатор Јохан Вилхелм Клајн, во кое скромно го нуди својот метод: „Ќе бидам среќен ако моите мали методи можат да бидат корисни за вашите ученици…“
Конечно признание – и посмртна победа
Дури во 1844 година, на свеченоста за отворање на новиот институт, учениците покажаа колку е моќно Брајовото писмо – читајќи стихови со леснотија што никој не можеше да ја негира. Дури и директорот Дуфо се предомисли.
Но Брај не живееше долго за да го види триумфот. Почина во 1852 година, на 43-годишна возраст. Ниту еден весник не објави некролог. Но неговите ученици не го заборавија.
Во 1952 година, Франција го положи во Пантеонот – почесното гробиште на нацијата. Само неговите раце останаа во Купвреј, во знак на симболика – тие што го напишаа патот кон светлината.
Брајовото писмо денес: борбата продолжува
Денес, околу 6 милиони луѓе во светот го користат Брајовото писмо. Може да се чита и пишува на тактилни дисплеи, да се конвертира дигитално. Сепак, употребата му е во опаѓање. Аудио и екрани го заменуваат учењето преку допир. Но невронауката е јасна – читањето со допир го активира мозокот, го развива мислењето и ја поттикнува писменоста.
Кустосот на Музејот Луј Брај, Фарида Саиди-Хамид, предупредува: „Брајовото писмо не е само средство за читање – тоа е алатка за размислување. Тој ја доживуваше својата попреченост како сила, не како ограничување.“
Поврзување на точките
Луј Брај не доживеа да го види светот што го измени. Но светот му останува должен. Како што Хелен Келер кажа: „Ние, слепите, сме му должни на Луј Брај како што човештвото му е должно на Гутенберг.“
Во секоја точка, во секој збор испишан со врвовите на прстите, се крие неговата истрајност. И доказ дека мракот никогаш не може да ја победи светлината кога некој избере да се бори.
Извор: National Geographic
