Една американска фармацевтска компанија минатата недела достигна пазарна вредност од 1,5 билиони долари, приклучувајќи се на ексклузивниот клуб во кој претходно беа само технолошки компании насочени кон вештачката интелигенција.
Станува збор за Eli Lilly, производител на лековите за слабеење Mounjaro и Zepbound, чии акции пораснаа за 40 проценти по објавата за двојно зголемена продажба. Пазарни вредности над еден билион долари инвеститорите доделуваат само на индустрии за кои сметаат дека го менуваат светот – а чини се дека лековите за слабеење имаат токму таков потенцијал, пишува ABC News.
Револуција во потрошувачката на храна
Студијата на Rabo Bank, специјализирана за земјоделство, потврдува дека овие лекови го менуваат светскиот начин на исхрана. Банката оцени дека „лековите за слабеење претставуваат пресвртница во потрошувачката на храна“.
Во анализата се истакнува:
„Она што започна како пробив во третманот на дијабетес, денес го редефинира лекувањето на дебелината и го забрзува преминот од управување со животен стил кон медицинска интервенција. Промените сè уште се развиваат, но насоката е јасна: навиките во исхраната се менуваат, и ниту една категорија не е имуна.“
Според американска студија, домаќинствата во кои барем еден член користи вакви лекови ја намалиле потрошувачката на прехранбени производи за 6% во само шест месеци.
Сличен тренд се гледа и во Австралија, каде продажбата на овие лекови од 2020 година се зголеми речиси десеткратно. Денес, и покрај недостатоците во снабдувањето, околу 200.000 луѓе ги користат, со продажба од околу половина милион пакувања месечно.
Што претставуваат овие лекови?
Ozempic и Wegovy се трговски називи за семаглутид, пептид кој го имитира хормонот GLP-1. Првично е одобрен за третман на дијабетес тип 2, а од 2021 се користи и за слабеење.
Mounjaro и Zepbound содржат тирзепатид, кој делува на два рецептори – GLP-1 и GIP – што го прави уште поефикасен во намалувањето на телесната тежина.
Сите овие лекови го намалуваат чувството на глад, но имаат и други здравствени придобивки. Ендокринологот Тамара Милдер од UNSW објаснува дека тие директно го подобруваат кардиоваскуларното и бубрежното здравје, независно од губење на килограмите. GLP-1 рецепторите се наоѓаат и во срцето и крвните садови, каде нивната активација го подобрува протокот, го намалува воспалението и го штити срцевиот мускул.
Недостатоци и ризици
Иако се сметаат за револуционерни, овие лекови имаат и несакани ефекти. Според експертот за јавно здравје Мајкл Фалстер, најчести се: мачнина, повраќање, пролив и запек.
Најголемиот проблем, вели тој, е губењето мускулна маса и коскена густина за време на слабеењето. „Кога пациентите ќе престанат да ги земаат лековите и ќе ја вратат маснотијата, мускулите и коските не се враќаат – што може да доведе до поголема кршливост и враќање на старата тежина“, предупредува Фалстер.
Високи цени и товар за здравствените системи
Барањето за овие лекови е огромно, бидејќи нудат решение за глобалната епидемија на дебелина, без хирургија. Но цената е висока. Eli Lilly и Novo Nordisk ги користат своите патенти, а владите се соочуваат со притисок да ги субвенционираат – не само за дијабетес, туку и за дебелина.
Во Австралија, Ozempic чини околу 150 долари месечно, а со државна субвенција 31,60 долари – но само за пациенти со дијабетес тип 2. Поскапите лекови како Wegovy и Mounjaro, чија цена е меѓу 260 и 700 долари месечно, не се субвенционирани поради огромниот финансиски товар.
Иако некои експерти тврдат дека субвенциите би ја намалиле долгорочната цена на лекување на дебелината, проблемот е што трошокот паѓа на федералната влада, а заштедите ги имаат државните здравствени системи.
Во САД ситуацијата е уште покомплицирана – пристапот до овие лекови зависи од осигурувањето, што создава големи нееднаквости. Анализата на CBO покажува дека покривање на овие лекови преку Medicare би чинело над 1,5 билиони долари годишно.
Конкуренција и нова генерација лекови
Се очекува дека цените наскоро ќе паднат – поради владините преговори, но и поради новата конкуренција. Американската влада неодамна договори намалување на цените од околу 1500 на 550 долари месечно преку федерална платформа.
Истовремено, фармацевтските компании развиваат нови формули:
- Amgen работи на месечна инјекција,
- Zealand Pharma тестира лек со двојно дејство,
- Pfizer и Roche развиваат таблети.
Како и кај вештачката интелигенција или климатските промени, оваа нова ера на медицинско слабеење е дури на почеток. Јасно е само едно: за некои ќе донесе огромен профит, а за човештвото – потенцијално подолг и поздрава живот.
