Секој кој се обидел да се откаже од пушењето ќе ви каже колку е тоа тешко. Секогаш постои искушението да се сподели цигара со пријател на пиво или да „украдат“ пет-минути на работа за „пуш-пауза“.
Истражувачките студии сугерираат дека 60-75 отсто од луѓето шест месеци по обидот за откажување на пушењето им се враќаат на цигарите.
Како и со другите форми на зависност, откажувањето од цигарите е тешка психолошка битка. Социјалните настани, депресијата или едноставните секојдневни навики може да ве натераат да копнеете по нив. Но, здравствените придобивки од долготрајната апстиненција се огромни.
Ризиците од мозочен удар, срцева болест, рак и целокупното здравје значително се подобруваат за неколку недели или месеци по откажувањето од пушењето.
Пушењето е еден од најголемите убијци, со околу 14 отсто од смртните случаи ширум светот кои се припишуваат на болести поврзани со пушењето, според податоците на Светската здравствена организација во 2019 година. Многу од тие смртни случаи се припишуваат на зголемените стапки на пушење во земјите со пониски и средни приходи. И поновите студии покажуваат дека тоа е постојан тренд.
„Пушењето е огромен товар за здравјето. Ќе има милијарда смртни случаи на глобално ниво во овој век од болести поврзани со пушењето, ако не ја намалиме стапката на пушење“, рече Хејзел Чизман, заменик-извршна директорка на Акција за пушење и здравје (ASH), добротворна организација за јавно здравје со седиште во Велика Британија.
Зошто цигарите создаваат зависност?
Кога пушите цигара, запалениот тутун ослободува никотин, кој влегува во крвта преку белите дробови. Никотинот се пумпа до мозокот, каде што ги активира рецепторите на површината на невроните наречени никотински ацетилхолин рецептори.
Активирањето на овие рецептори предизвикува ослободување на хемикалии во мозокот – невротрансмитери – како што е допаминот.
Ослободувањето на допамин не мора да предизвикува зависност. Но, кога делува во одреден дел од мозокот – каде што лежи нашиот таканаречен систем на награди – може да предизвика зависност.
И токму така функционира зависноста: кога никотинот предизвикува ослободување на допамин во системот за наградување, тој предизвикува чувство на наградување, мини возбуда. Секоја цигара што ја пушите го засилува ова чувство, предизвикувајќи желба за цигари и на крајот да станете зависни од нив.
Значи, кога сакаме да престанеме да пушиме, мора да ја прекинеме оваа врска помеѓу цигарите и чувството на награда. Тешко е. Ќе ви треба сета помош што можете да ја добиете за да функционира на долг рок. Но, тоа е можно.
Помагала за откажување од пушење
Постојат два главни методи за разбивање на психолошката приврзаност кон цигарите: волја и самодисциплина.
Можете исто така да користите терапии за исполнување на желбата за никотин, но без здравствени проблеми поврзани со активното пушење.
За терапии, постојат три вида. Прво, постојат терапии за замена на никотин, како што се фластери, гуми за џвакање или инхалатори кои полека го ослободуваат никотинот, спречувајќи го нагонот за пушење. Никотинот сам по себе не е штетен, но чадот што го вдишувате од цигарите е штетен.
Потоа, постојат лекови, како што се варениклин и бупропион.
Варениклинот го промовира ослободувањето на допамин во патеката за наградување, имитирајќи ја наградата од пушењето и намалувајќи ги негативните симптоми од прекинот на пушењето.
Бупропион работи на сличен начин, но преку различен невротрансмитер систем познат како ГАБА, главниот невротрансмитер кој ја намалува активноста на мозокот.
„Иако лековите се поскап третман, тие се енормно исплатливи кога ќе го погледнете влијанието на пушењето врз здравјето и врз здравствените системи“, рече Чизман.
Е-цигари – добри или лоши?
Електронските цигари имаат чудна репутација кога станува збор за откажување од пушење. Дали се воопшто безбедни?
„Постојат добри докази дека електронските цигари можат да ви помогнат да престанете да пушите. Но, тие не се медицински лиценциран производ, па затоа не се администрираат како лекови“, вели Чизман.
Таа рече дека електронските цигари се безбедни на краток до среден рок, или, барем, помалку штетни од конвенционалните цигари. Но, додаде дека „малку е веројатно дека производите за испарување се без ризик на долг рок“.
Друга загриженост е дека е-цигарите може да создадат нови зависности или да дејствуваат како порта за пушење тутун. Тоа е особено загрижувачко кај помладите луѓе, со некои докази кои сугерираат дека тинејџерите кои „вејпаат“ имаат поголема веројатност да пушат тутун во иднина.
Пробајте сè за да се откажете од пушењето, одеднаш
Научниот консензус вели дека користењето на повеќе методи во исто време е вашата најдобра опција за откажување од цигарите.
Мета-анализата од 2020 година на повеќе од 700 клинички студии покажа дека комбинирањето на неколку методи има најдобри резултати за да им помогне на луѓето да постигнат постојана апстиненција од цигари.
Иако сите индивидуални терапии беа поефикасни од неправењето ништо, кога ќе ги комбинирате заедно, навистина почнувате да гледате резултати.
„Најефективниот начин да престанете да пушите е со поддршка во однесувањето што ви помага да креирате стратегии за справување со психолошката страна, во комбинација со лекови кои помагаат да се справите со физичките несакани ефекти од престанувањето со пушењето“, рече Чизман.
Патот на секого до откажување од пушење е различен – некои можат да ги откажат веднаш, на други им требаат години. Можеби ќе потрае некое време за да го пронајдете најдобриот метод. Прашањето е: колку сакате да се откажете?
Извор: DW
