Сојузната влада на САД ја прекина работата, првпат по шест години. Тоа не значи дека државата престанува целосно да функционира бидејќи исклучување на клучни функции би довело до општествен колапс, но економската штета може да биде далекусежна.
Овие настани не се непознати во САД. Станува збор за дел од политичкиот фолклор, заедно со традиционалните кризи околу „потврда на задолжувањето“ (што не е исто како блокада на влада, иако во медиумите често се мешаат). Спорот произлезе околу закон кој треба да овозможи финансирање на федерални институции и служби од септември натаму. Всушност, тоа е техничко прашање, но може да се користи за политички притисок.
Демократите одбиваат да поддржат закон за продолжување на финансирањето на федералната власт, бидејќи, според нив, Доналд Трамп и републиканците ја доведуваат во прашање здравствената заштита во САД. Конкретно, тие бараат продолжување на даночните олеснувања за здравствено осигурување на милиони граѓани кои ќе им истечат. Исто така, бараат укинување на резовите во Medicaid (владин здравствен осигурувачки систем за сиромашните), кои ги воведе Трамп, и скратувањата во финансирањето на Центарот за контрола и превенција на болести (CDC) и Националниот институт за здравје (NIH).
Блокадата на американската влада 2018 година – најдолга до тој момент – чини економијата околу 3 милијарди долари. Од последните девет претседатели на САД, во седум мандати се појавила блокада на финансирањето на федералните институции. Само Џо Бајден и Џорџ В. Буш (помладиот) не се соочиле со ова во својот мандат. Од 1976 година наваму, вкупно 20 блокади, кои траеле од 1 до 34 дена.
Што точно се затвора?
До 1980 година, блокадите немаа големи последици бидејќи институциите можеа да продолжат да работат и да се исплатат по завршувањето. Но по 1980, законското толкување е построго и некои институции веднаш прекинуваат со работа. Основните служби како војската и судовите продолжуваат со работа.
Сепак, стотици илјади вработени во различни федерални тела ќе бидат испратени на одмор или ќе продолжат да работат без плата. Тоа нема сериозно да ја загрози економијата, ако не трае на долго.
Пазарите обично ги игнорираат блокадите
Иако блокадите предизвикуваат нарушувања и понекогаш паника, обично се краткотрајни и со ограничен економски ефект. Пазарите вообичаено ги игнорираат таквите блокади бидејќи ретко влијаат директно на профитот на компаниите.
Но, долги или повторувачки блокади може да ја нарушат довербата и да поттикнат бегство во „безбедни“ средства (злато, обврзници). На пример, пред најдолгата блокада досега во декември 2018 година, индексот S&P 500 имаше корекција од 13%, приносот на 10-годишните обврзници падна за 13 базни поени, а цената на златото порасна околу 5%.
20 дена по блокадата, S&P 500 порасна и скоро целосно се опорави. Оваа блокада може да има поголемо влијание од вообичаеното, поради длабоките политички поделби, осетливата економија и веќе присутната волатилност во 2025 година. Сè ќе зависи од траењето, но е малку веројатно дека ќе остави голем траен белег на пазарите.
Ерозија на довербата во САД
Конечната порака е дека ова е политичка игра која краткорочно нема да има големи последици за Wall Street или Main Street. Историјата покажува дека блокадите не контролираат движењето на берзите. Всушност, по најдолгата блокада од 2018 година, S&P 500 порасна за 7,43% во рок од 20 дена.
Но треба да се внимава – фискалната положба на САД драстично се промени во последните години. Јавниот долг е најголем од крајот на Втората светска војна и минатата година надмина 120% од БДП. Сега изнесува околу 37,5 трилиони долари, што е повеќе од годишниот буџет на војската на САД.
Затворањето на власта нема многу да влијае на тоа. Всушност, новиот закон за финансирање продолжува со практика на растечки расходи и задолжување. Побарувањата на демократите се само дел од вкупно растечките расходи.
Главната опасност од оваа блокада е понатамошното еродирање на довербата дека политичките елити можат воопшто да контролираат расходите, како и растот на буџетскиот дефицит и јавниот долг. Таа ерозија веќе постои и поради неа кредитниот рејтинг на САД е намален од големите агенции.
Политичките елити знаат за проблемите, но не сакаат да го решат. Додека криптовалутните профити од carine на Трамп не се доволни да ја стопираат долгот.
За инвеститорите, пораката е јасна: политичката драматургија не смее да ве парализира – клучно е прагматично управување со ризик. Значи, акцентот останува на диверзификација помеѓу класите на средства и инвестиции во квалитетни компании за избегнување на непотребна волатилност.
