Цените на алкохолните пијалоци во Европа значително варираат, главно поради даноците што се користат за намалување на штетните последици од прекумерната консумација на алкохол.
Според податоците на Евростат, во просек 1,50 евра од секои 100 евра потрошени од домаќинствата во ЕУ се трошат за алкохолни пијалоци. Сепак, уделот на алкохолот во вкупната консумација значително варира од земја до земја.
Индексот на ценовното ниво, кој ја споредува цената на истата „кошничка“ алкохолни пијалоци низ цела Европа, е добар показател за разликите. Просекот на ЕУ е поставен на 100, ако кошничка со пијалоци чини 100 евра на ниво на ЕУ, индексот покажува колку би чинело во секоја поединечна земја.
Индекс над 100 значи дека цените се повисоки од просекот на ЕУ, додека број под 100 укажува на поевтин пазар.
Најскап алкохол: нордиските земји, Турција и Ирска
Според податоците од 2024 година, Исланд е најскапата земја во Европа кога станува збор за алкохол, гледано од 36 земји (членки на ЕУ, кандидати и земји од ЕФТА). Во Исланд, пијалоците што чинат 100 евра во ЕУ чинат дури 285 евра, што е за 185% над просекот на ЕУ.
На врвот на листата се Норвешка (226 евра), Финска (210 евра) и Турција (203 евра), што значи дека алкохолот во овие земји е повеќе од двојно поскап во споредба со просекот на ЕУ. Ирска е многу блиску до тоа ниво, со цена од 198 евра.
Трите најскапи земји се во нордискиот регион, додека Шведска (146 евра) и Данска (125 евра) се исто така над просекот.
Најевтин алкохол: Италија, Германија и Австрија
Најниските цени на алкохолот се регистрирани во Италија, Германија и Австрија. Во Италија, кошничка алкохол што чини 100 евра во ЕУ е само 84 евра, што е за 16% помалку од просекот.
Во Германија, истата количина чини 87 евра, а во Австрија 90 евра. Шпанците плаќаат 91 евро за него. Ова значи дека алкохолот е генерално поевтин во четирите најголеми економии на ЕУ отколку во остатокот од Унијата. Единствен исклучок е Франција, каде што цената е 102 евра, само 2% над просекот.
Приходите не се вклучени
Кога се споредуваат цените на алкохолот, износот на платата или другите форми на приход не се зема предвид.
„Важно е да се разликува цената на алкохолот од неговата достапност“, изјави за Euronews Business професорот Колин Ангус од Универзитетот во Шефилд.
Земја со ниски цени на алкохолот, но и со ниски приходи, сепак може да има слаба достапност на алкохол, додека може да биде и обратно.
„Даноците се клучен фактор во разликите во цените. Повисоките акцизи се една од главните причини за поскап алкохол во одредени европски земји, особено во Северна Европа“, додаде Ангус.
Тој наведува дека во региони како Скандинавија, Ирска и Велика Британија, високите даноци се во голема мера одговор на високото ниво на консумирање алкохол и штетата што произлегува од тоа.
Во 2020 година, последната година кога Велика Британија беше дел од споредбата, нејзиниот индекс беше 139 во споредба со просекот на ЕУ од 100.
„Медитеранските земји денес имаат значително пониски нивоа на консумирање алкохол, и затоа имаат помала потреба од високи даноци што го обесхрабруваат прекумерното пиење“, објасни тој.
Повисоки даноци – поголеми разлики во цените
Д-р Јакоб Мантиј од Универзитетот во Хамбург, исто така, нагласува дека разликите во цените на алкохолот се првенствено резултат на различните стапки на акцизи.
На пример, во 2020 година земјите со најголем даночен удел во малопродажната цена на пивото беа Финска, Турција, Норвешка, Естонија и Исланд, каде што даночниот удел беше помеѓу 28% и 39%. Во случајот со жестоките пијалоци, даноците се уште повисоки, можат да достигнат 50% или повеќе.
Во земјите со ниски даноци, овој удел е 10% или помалку.
„Податоците покажуваат дека голем дел од конечната цена се формира токму преку акцизите“, изјави Мантиј за „Еуроњуз бизнис“.
Тој истакнува дека зголемувањето на даноците не само што влијае на намалувањето на потрошувачката, туку и ги зголемува приходите на државата.
Колин Ангус додава дека друг важен фактор во одредувањето на данокот, барем кога станува збор за виното, може да биде обемот на домашното производство. Земјите што произведуваат големи количини вино генерално имаат минимални или никакви даноци на овој пијалок, додека земјите што не произведуваат вино обично наметнуваат повисоки даноци.
