Рибарите секојдневно вадат големи количини пластика од Јадранското море, но поради недостаток на инфраструктура и неефикасен систем за одлагање на отпадот, предупредуваат дека проблемот останува нерешен со години. Јадран има повеќе пловечки отпад отколку остатокот од Медитеранот, а повеќе од 80 отсто од него е пластика.
Проектот FishNoWaste, кој го спроведува Здружението Sunce со партнери од Хрватска и Италија, собира податоци за видови и количини на отпад во риболовот, како и за постоечките практики во пристаништата. Целта е да се развие заеднички модел на управување со отпадот, со кој “отпадот повторно би се користел, рециклирал и намалувал”.
Парадоксална ситуација
Асистентката во Одделот за комуникации и застапување, Дора Чакушиќ, нагласува дека рибарите и понатаму се соочуваат со парадоксална ситуација: “Законот ги обврзува да го предадат пасивно уловениот отпад, но на терен често нема каде да го одложат.”
“Системите за одлагање на отпадот на копното сè уште не се доволно развиени, а постојните опции се малку и неефикасни. Проблемот постои со години, а надлежните органи сè уште не понудија решение. Без соодветна инфраструктура, напорите на рибарите остануваат без ефект.”
Тековните риболовни практики дополнително ја зголемуваат количината отпад во морето. При извлекувањето на мрежите, рибарите собираат и отпад од морското дно, додека дел од отпадот се создава и за време на самите активности – поради трошење на опрема, пукање на мрежи, губење на јаже и пластични делови.
Трален риболов
“Дел од отпадот се создава од самата риболовна активност: оштетени или скршени мрежи, јажиња, бови и други пластични елементи се трошат, распаѓаат или се губат и стануваат дел од морскиот отпад. Кога изгубената опрема не се евидентира и не се отстрани, таа продолжува да ја загрозува морската екосистема, како мрежите што ги нарекуваме ‘ghost nets'”, порачува Чакушиќ.
Најголем дел од отпадот е поврзан со тралниот риболов, бидејќи тешката опрема се влече по дното и лесно се оштетува или губи, при што се создаваат пластични фрагменти кои остануваат во околината со години. Недоволното управување со отпадот и лесно кршливите материјали, како стиропорните кутии за риба, дополнително го влошуваат проблемот.
“Често слушаме од рибарите дека и најбаналните предмети, како стиропорни кутии, поради својот состав едноставно се распаѓаат и завршуваат во морето”, наведува Чакушиќ.
Во рамки на FishNoWaste се спроведува и систематски мониторинг на пасивно извлечениот отпад. Еднаш месечно, во рибарското пристаниште Трибунј, се анализираат насумично избрани вреќи со отпад за да се утврди неговата количина и вид.
“Научниот мониторинг е клучен за разбирање на проблемот и избор на идни решенија”, велат од Sunce.
Комуникација и едукација
Пилот-имплементацијата на моделот на заедничко управување со отпадот во избрани пристаништа треба да покаже како вклучувањето на рибарите ја зголемува ефикасноста на собирање, сортирање и предавање на отпадот. Чакушиќ нагласува дека комуникацијата и едукацијата играат важна улога.
“Рибарите се први во контакт со загадувањето на морето и нивното искуство е непроценливо за наоѓање на решенија.”
Иновациите исто така играат важна улога – од квалитетни полимерни материјали кои можат да се рециклираат до употреба на опрема која трае подолго и полесно се обработува. Примери на добра практика покажуваат дека земјите кои вовеле модели како ‘Fishing for Litter’ постигнуваат значително намалување на отпадот.
Но технологијата не е доволна без едукација. “Ако рибарот знае дека неговата опрема ќе биде правилно одложена и рециклирана, поголема е веројатноста дека нема да ја фрли или остави во морето”, објаснува Чакушиќ.
Циркуларен пристап
Циркуларниот пристап во риболовот може да се примени секојдневно – од крпење на мрежи и користење на повеќекратни кутии до избегнување на еднократни производи на бродот.
За дополнително подигање на свеста кај јавноста, Sunce спроведува информативна кампања во која учествуваат и самите рибари. “Сакаме да им приближиме животот и да покажеме колку се изложени на проблемот со отпад во морето”, вели.
Едукативните програми наменети за рибари, училишта и локални заедници се фокусирани на принципите на циркуларната економија, правилно управување со отпадот и разбирање на последиците од морскиот отпад врз екосистемот, здравјето и економијата.
Важно е, порачуваат од Sunce, на младите да им се покаже како одговорното однесување може долгорочно да ја менува состојбата во околината.
Клучниот резултат на проектот се очекува да биде унапредување на системот за управување со риболовен отпад во Хрватска и Италија, развој на заеднички стратегии и зголемување на количините отпад кои се собираат, сортираат и рециклираат.
Долгорочниот ефект ќе се мери преку продолжување на соработката со рибарскиот сектор, министерствата и експертите, како и преку следење на податоците за количината отпад кој завршува, или конечно престанува да завршува, во Јадранското море.
извор Index.hr
