Додека дваесетина студенти продолжуваат да трчаат кон Брисел, седиштето на Европската унија, а претседателот на Србија Александар Вучиќ патува во спротивен правец – кон Москва, Европскиот парламент (ЕП) со мнозинство гласови го усвои критичкиот извештај и резолуцијата за Србија.
„ЕП денес поддржа јасна и силна порака за авторитарниот карактер на власта во Србија, но и за храбриот отпор кон режимот“, напиша Тонино Пицула, известувач на ЕП за Србија и автор на извештајот.
Обраќајќи се на парламентот, тој порача дека уривањето на натстешницата на железничката станица во Нови Сад, при што загинаа 16 лица, стана симбол на корупцијата, непотизмот и неефикасните контролни механизми кои требало да ги заштитат граѓаните. Во документот се повторуваат старите забелешки, се истакнуваат студентските протести и реакцијата на властите, како и сомнежот околу финансиската помош од ЕУ.
Според Драгана Ѓурица, генерална секретарка на Европскиот движење во Србија, ова е „најостриот“ извештај досега, бидејќи за првпат се потврдува кршење на основните европски вредности во практика.
„Иако истите работи беа спомнувани и во претходни извештаи на Европската комисија, тие беа технички. Сега се препознаваат трагедијата во Нови Сад и студентскиот протест како повик за владеење на правото и борба против корупцијата“, изјави таа за BBC.
Иако резолуцијата не е обврзувачка, таа влијае на јавното мислење во земјите-членки кои одлучуваат за проширување, може да изврши притисок врз Европската комисија и да влијае на одлуките за претпристапните фондови.
Вучиќ патува кон Москва, и покрај предупредувањата од Брисел
Србија стана кандидат за членство во ЕУ во 2012 година, а пристапните преговори официјално започнаа во 2014 година, но со години стагнираат, поради што неодамна беше најавена офанзива со цел сите задачи да се исполнат до крајот на 2026 година.
Претставниците на српските власти го оценија нацрт-извештајот на Пикула, објавен во февруари, како „необјективен“. Оттогаш, Србија доби нова влада – по оставката на поранешниот премиер Вучевиќ, поднесена поради студентските протести.
Истовремено со усвојувањето на извештајот во ЕП, амбасадорите на ЕУ земјите-членки се сретнаа со новиот премиер Ѓуро Мацут во Белград и му посакаа успех во работата, порачувајќи дека остануваат посветени на проширувањето на Унијата.
„Србија повеќе од две децении е посветена на европските вредности, започна реформи во многу области, и верувам дека заедно можеме да ги постигнеме сите амбициозни цели“, рече Мацут, според веб-страницата на Владата.
На денот кога Европскиот парламент гласаше за извештајот, претседателот Вучиќ отпатува во Москва за да присуствува на прославата на Денот на победата и покрај претходните предупредувања од европските функционери дека ваква посета е неприфатлива.
Голем дел од извештајот на Пицула е посветен на врските меѓу Москва и Белград и фактот дека Србија, за разлика од мнозинството европски држави, не воведе санкции кон Русија по започнувањето на инвазијата на Украина.
Со заминувањето во Москва, „Вучиќ даде одговор дека Србија не може да продолжи по европскиот пат“, рече Пицула по усвојувањето на извештајот.
Во извештајот се повикува ЕУ да ја преиспита финансиската помош „доколку Србија продолжи да поддржува антидемократски идеологии и не се усогласи со рестриктивните мерки на ЕУ“.
Пристапните преговори со Србија „треба да продолжат само ако Србија се усогласи со санкциите на ЕУ кон Русија и направи значителен напредок во реформите“.
„Ова е многу јасна и сериозна порака што Србија треба сериозно да ја сфати“, потенцира Ѓурица.
Извештајот на Европскиот парламент доаѓа по месеци масовни протести во Србија, на кои се бараат длабоки општествени реформи. Некои од српските студенти присуствуваа на сесијата на ЕП, додека нивни колеги веќе неколку дена трчаат до Брисел за да ги информираат европратениците за ситуацијата во Србија.
„Ги поддржуваме студентските барања, бидејќи се во согласност со барањата на Европската унија“, рече Тонино Пикула.
Се осудува таргетирањето на демонстрантите, објавувањето на нивните лични податоци, заплашувањето и прекумерната употреба на сила.
Се отфрлаат обвинувањата дека некои ЕУ членки биле вмешани во организирањето на протестите.
Од кога хрватскиот политичар Тонино Пикула беше именуван за известувач за Србија, неговата работа постојано е критикувана од Белград.
Кога беше објавен нацрт-извештајот во февруари, претседателката на парламентот Ана Брнабиќ изјави дека „нема ниту една вистина – сè се дезинформации и полуинформации“.
Некои официјални претставници одбија да се сретнат со него за време на неговата официјална посета на Србија.
Пицула изјави дека извештајот го напишал и покрај личните напади и недипломатското однесување.
„Денес расправаме за држава каде што изборниот закон има сериозни недостатоци, медиумите не се слободни, регулаторното тело не функционира, судството дели селективна правда, а оние кои укажуваат на проблемите се изложени на јавни напади“, рече Пицула.
Во извештајот се наведува дека корупцијата е „значајна пречка“ за членството на Србија во ЕУ, присутна особено во „проекти од интерес за Републиката Србија“.
Извештајот ја нагласува важноста од продолжување на дијалогот Србија–Косово и бара одговорност за нападот во Бањска во 2023 година.
Извештајот беше усвоен со 419 гласа „за“, 113 „против“ и 88 воздржани.
