Проект со компанијата за опрема за активности на отворено – Патагонија и невладини организации ќе ја заштити реката Вјоса, еден од последните диви водни патишта на континентот.
Една од последните диви реки во Европа, дом на повеќе од 1.000 животински и растителни видови, е прогласена за национален парк од албанската влада, со што Вјоса е прва од ваков вид на континентот.
Реката Вјоса тече 270 километри од планините Пинд во Грција преку тесни кањони, рамнини и шуми низ Албанија до јадранскиот брег. Без брани или други вештачки бариери, таа е богата со воден свет и поддржува огромен број диви животни, вклучувајќи видри, загрозениот египетски мршојадец и критично загрозениот балкански рис, од кои се проценува дека само 15 останале во Албанија.
Со години, кревкиот екосистем на Вјоса беше под закана: во еден момент беа планирани дури 45 хидроцентрали низ регионот.
Но, по речиси децениска кампања на еколошките невладини организации, Вјоса беше прогласена за првиот национален парк на диви реки во Европа. Екологистите ја опишаа како историска одлука што ја стави малата балканска нација на чело на заштитата на реките.
Албанскиот премиер, Еди Рама, го најави паркот на церемонијата во замокот Тепелена со поглед на реката, на која присуствуваа разни засегнати страни и министри. Тој го опиша создавањето на националниот парк како „вистински историски момент“ за природата, како и за социјалниот и економскиот развој.
„Денес еднаш засекогаш ја штитиме единствената дива река во Европа“, рече тој. „Ова ќе го промени начинот на размислување. Заштитата на една област не значи дека ја зацврстувате изолирано од економијата“.
Тој рече дека националните паркови привлекуваат 20 отсто повеќе туристи во споредба со незаштитените подрачја.
Мирела Кумбаро Фурџи, министерка за туризам и животна средина на Албанија, рече дека создавањето на паркот е дел од еволуцијата на земјата и продолжувањето на еманципацијата три децении по комунистичкото владеење.
„Вјоса е симбол на човечката историја и исто така многу важен дел од историјата на нашата земја“, рече таа. „Можеби Албанија нема моќ да го промени светот, но може да создаде успешни модели за заштита на биолошката разновидност и природните добра, и ние сме горди што можеме да го објавиме создавањето на овој прв национален парк на една од последните диви реки во Европа“.
Земјата, која привлече 7,5 милиони посетители минатата година, што е повеќе од двапати од нејзините 2,8 милиони жители, се надева дека ќе ги обнови селата во регионот на Вјоса преку екотуризмот.
Соработката помеѓу албанската влада, меѓународни експерти, невладини организации од кампањата „Спасете го синото срце на Европа“ за заштита на балканските реки, Меѓународната унија за зачувување на природата (IUCN) и Патагонија, компанија за облека на отворено и еколошка организација, 12.727 хектари ( Паркот од 31.500 хектари) има за цел да обезбеди заштита на Вјоса и нејзините уникатни екосистеми. Доби статус на парк од категорија II на IUCN, високо ниво на заштита слично на она на дивината. Категоризацијата опфаќа „еколошки процеси од големи размери“, видови и екосистеми, од клучно значење за да се обезбеди забрана за вадење брани и чакал. Се очекува да биде оперативен во 2024 година.
Борис Ерг, директор на европската канцеларија на IUCN, и оддаде почит на владата на Албанија за нејзиното лидерство и амбиција. „Денес означува пресвртница за луѓето и биодиверзитетот на Албанија“, рече тој. „Ги покануваме другите влади во регионот и пошироко да покажат слични амбиции и да помогнат да се постигне виталната цел за заштита на 30 отсто од планетата до 2030 година.
Паркот ќе ги опфати 118 милји од Вјоса во Албанија, три главни притоки и дел од земјиштето, вклучително и области во опасност од поплави. Втората фаза ќе додаде други притоки. За разлика од заштитените подрачја за дивина на IUCN, кои го ограничуваат бројот на посетители, тој ќе овозможи рекреативен туризам и некои други активности како што е локалниот риболов, особено за 60.000 жители во сливот.
Албанската влада започнува заеднички процес со грчките власти за создавање на прекуграничниот парк Аоос-Вјоса, со цел да се заштити целата река низ двете земји, кои во јануари се согласија да потпишат меморандум за разбирање во кој ќе се прецизираат следните активности.
Европа го има најпопречениот речен пејзаж во светот, со бариери како што се брани, бранови и бранови, кои се проценува дека изнесуваат повеќе од еден милион, според студијата на ЕУ од 2020 година во 28 земји. Таквото фрагментирање на реките влијае на нивната способност да одржуваат живот.
Улрих Ајхелман, конзерватор и основач на Riverwatch и дел од кампањата Save the Blue Heart of Europe, рече: „Повеќето луѓе во централна Европа никогаш не виделе дива, жива река, ослободена од влијанијата на човечкото мешање, тоа не е. t пренасочени или преградени или изградени со насипи и каде биолошката разновидност е ниска како резултат. Но, овде имате дива река, полна со сложеност и без мешање“.
Ајхелман рече дека се надева дека ќе воспостави план за диви реки и на друго место.
Рајан Гелерт, извршен директор на Патагонија, рече дека соработката ја докажа моќта на колективната акција. „Се надеваме дека ќе ги инспирира другите да се здружат за да ги заштитат дивите места што ги оставивме, на смислен начин“, рече тој, додавајќи дека паркот е доказ дека „уништувањето на природата не мора да биде цената на напредокот“.
Компанијата обезбеди 4,6 милиони долари (3,8 милиони фунти) за поддршка на националниот парк и заштита на дивите реки низ Балканот, преку непрофитната организација Holdfast Collective, основана во 2022 година кога ја прогласи Земјата за единствен акционер.
Кампањата за заштита на Вјоса доби поттик кога Леонардо ди Каприо објави за тоа на Инстаграм во 2019 година, велејќи: „Ова е една од последните диви реки во Европа: но уште колку долго?
Невладините организации рекоа дека сè уште треба да се работи за да се заштитат преостанатите незаштитени делови од реката, вклучително и делтата и изворот во Грција. Рама рече дека аеродромот планиран на делтата на реката ќе продолжи, но без ризици за природата.
Извор theguardian.com
