Во следните денови може да се случи нешто што човештвото досега никогаш не го направило: две вселенски мисии – Hera на Европската вселенска агенција (ЕСА), која патува кон двојниот астероид Дидимос–Диморфос, и Europa Clipper на НАСА, на пат кон ледената месечина Европа кај Јупитер – би можеле буквално да минат низ јонската опашка на меѓуѕвездената комета 3I/ATLAS и да соберат честички што доаѓаат од друга ѕвездна средина. Пресметките покажуваат дека Hera ќе навлезе во трагот од наелектризирани честички исфрлени од 3I/ATLAS во периодот 25 октомври – 1 ноември 2025 година, а неколку дена подоцна, меѓу 30 октомври и 6 ноември, и Europa Clipper може да се најде во истиот поток на јони. Тоа би била прва можност човештвото индиректно да земе материјал исфрлен од објект кој дошол однадвор од Сончевиот систем.
3I/ATLAS е само третиот потврден меѓуѕвезден објект што влегол во нашата планетарна населба: по 1I/’Оумуамуа забележан во 2017 година и 2I/Борисов во 2019 година. Кометата беше откриена на 1 јули 2025 година со телескопот ATLAS во Чиле, и влегува во внатрешниот дел од Сончевиот систем со брзина од околу 70 километри во секунда, односно десетици илјади километри на час повеќе од типичните комети од нашето соседство. Астрономите ја сметаат за екстремно стара – толку стара што водениот мраз во неа би можел да биде стар и до седум милијарди години, значи постар од Сонцето и од Земјата – и затоа зборуваат дека можеби гледаме најстаро кометно тело што кога било сме го регистрирале. Хабл, Џејмс Веб и големите опсерватории на Хаваи и во Чиле веќе снимија јасна кома и прашлива опашка околу јадрото на 3I/ATLAS, што е класично кометно однесување. Научниците од НАСА и ЕСА велат дека движењето на телото е целосно објасниво со гравитација, без знаци на насочен погон или маневри, па затоа тврдат дека ова е природна комета од друга ѕвезда, а не „вонземско летало“, како што кружи во некои шпекулации.
Клучот за оваа ненадејна научна шанса е јонската опашка. Кога кометата се загрева додека му се приближува на Сонцето, од нејзината површина се креваат гасови и прашина. Дел од тие гасови стануваат наелектризирани честички – јони – и Сончевиот ветер ги однесува милиони километри „надолу по струјата“, создавајќи долга, слаба, скоро невидлива јонска опашка што тече низ празнината. Според моделот Tailcatcher на истражувачите Семјуел Грант и Гераинт Џоунс, токму во тој поток од јони ќе се најдат Hera и, неколку дена подоцна, Europa Clipper. Инженерите проценуваат дека сондите нема да бидат во опасност од оваа „бања“ во честички со полнеж, но ако инструментите на Europa Clipper се активираат навреме, леталото може да ги измери тие јони и нивниот хемиски потпис. Тоа би било првпат инструмент од нашите мисии да почувствува директни честички кои буквално се одлепиле од меѓуѕвездено тело.
Сепак, ништо не е загарантирано. Europa Clipper сега е во режим на крстарење кон орбитата на Јупитер и нејзините научни инструменти не се целосно вклучени. Истражувачите предупредуваат дека поради федералниот застој во САД, не е извесно дали тимот ќе добие зелено светло да ги активира инструментите токму во краткиот прозорец меѓу 30 октомври и 6 ноември. Дури и ако леталото биде подготвено, мора да се поклопат уште два услови: Сончевиот ветер треба да дувне доволно силно за да понесе честички од 3I/ATLAS до патеката на сондата, и треба да дува под точен агол, за млазот од јони навистина да ја пресретне Europa Clipper наместо да ја заобиколи. Ако се добијат податоци, тие ќе овозможат споредба меѓу составот на оваа комета од друга ѕвезда и составот на кометите што се создадени во нашиот Сончев систем.
Во меѓувреме, 3I/ATLAS веќе ја претвори Сончевиот систем во импровизирана опсерваторска мрежа. Европската орбитерска мисија ExoMars Trace Gas Orbiter ја сними кометата кога таа помина во близина на Марс на почетокот на октомври 2025 година, како блескава точка што се движи на црвената позадина. Хабл и Веб ѝ ја измерија големината и покажаа дека околу јадрото има воден мраз, јаглеродни соединенија и прашина, исто како кај „домашните“ комети. Според пресметките на астрономите, 3I/ATLAS ќе му се доближи најмногу на Сонцето околу 29–30 октомври 2025 година, на околу 1,4 астрономски единици, односно приближно 210 милиони километри, малку внатре во орбитата на Марс. Ќе помине на безбедна оддалеченост од Земјата – најмалку околу 240 милиони километри, значи повеќе од доволно далеку – и потоа ќе излетува повторно кон меѓуѕвездениот простор.
Токму поради тоа научниците ја опишуваат оваа состојба како „единствена во животот“. Ако Europa Clipper навистина ја почувствува јонската опашка на 3I/ATLAS и ги сними честичките, тоа би било прв пат човештвото да добие, дури и индиректно, примерок од материја што настанала околу друга ѕвезда, без да лансира нова сонда во потера по кометата. Истражувачите велат дека за сега ова е најблиското што можеме да му се доближиме на директен примерок од туѓ соларен систем и дека секоја јонска трага што ќе ја улови леталото може да ни раскаже приказна постара од нашиот Сончев систем.
