3I/ATLAS е третиот потврден интерстеларен објект што влегол во нашиот Сончев систем, по славните 1I/ʻОумуамуа и 2I/Борисов. Откриен е на 1 јули 2025 година во рамките на проектот ATLAS во Чиле и веднаш го привлече вниманието на научната заедница – не само поради неговото потекло, туку и поради неговото необично однесување.
Објектот патува по хиперболична орбита, што значи дека не е гравитациски врзан за Сонцето и ќе го напушти нашиот систем засекогаш. Она што ги збунува научниците е што 3I/ATLAS покажува негравитациски забрзувања – движења кои не можат целосно да се објаснат со познатите сили на природата.
Во последните месеци, 3I/ATLAS неочекувано се засветли и ја промени бојата во сино-зелена нијанса, испуштајќи поголемо количество материја од очекуваното. Ова се случи во моментот кога се приближуваше кон перихелион, најблиската точка до Сонцето.
Според податоците на ESA и NASA, ваквите промени може да се должат на испарување на непознати замрзнати гасови или на реакција на материјал од друг соларен систем. Кинеската вселенска мисија Mars Orbiter дури успеа да сними фотографии од објектот додека минувал во близина на Марс на 3 октомври 2025 година – податок кој ќе биде клучен за следните анализи.
Како и секогаш кога станува збор за мистериозни појави, интернетот врие од шпекулации. Дел од порталите и ентузијастите го поврзуваат 3I/ATLAS со вештачко потекло, наведувајќи дека неговото забрзување наликува на „погон систем“, додека други сметаат дека се работи за сосема нов тип меѓуѕвезден материјал.
Научниците, сепак, остануваат внимателни. „Немаме никакви докази дека ова е нешто друго освен природен, иако невообичаен објект,“ вели Скот Шепард од Институтот Carnegie Science. „Сè додека не го разбереме неговиот состав, не можеме да исклучиме ништо – но ниту да потврдиме нешто спектакуларно.“
3I/ATLAS е важен затоа што ни овозможува редок увид во материјалот што потекнува од други ѕвездени системи, стар милијарди години. Тој би можел да помогне научниците да разберат како настануваат планетите надвор од нашата галактичка околина.
Овој објект е истовремено научен тест и огледало на човечката имагинација – ќе остане ли запаметен како уште една „чудна комета“, или како прв сигнал дека не сме сами во вселената?
Во текот на месеците ноември 2025 – јануари 2026, ќе се спроведат координирани набљудувања на 3I/ATLAS од страна на NASA, ESA, CNSA и неколку независни опсерватории. Ќе се анализираат промените во светлината, гасните испарувања и евентуалните радио-сигнали.
До тогаш, научниците повикуваат на трпение. 3I/ATLAS можеби е само чудна карпа што лета низ меѓуѕвезден простор — но можеби е и најголемата мистерија на нашето време.
