Европската комисија планира да ги поддржи широките напори за чистење на „вечните хемикалии“ како дел од нејзината претстојна стратегија за отпорност на вода, препознавајќи ја сеприсутната закана од загадување на водата и потребата од технолошки иновации за справување со проблемот.
Европската комисија се подготвува да поддржи голема иницијатива за санација на загадувањето на водите предизвикано од таканаречените трајни хемикалии, кои се штетни за здравјето на луѓето, се вели во објавениот нацрт-предлог кој го видел Еуроњуз.
Супстанциите за пер- и полифлуороалкил (PFAS), исто така познати како вечни хемикалии, за прв пат се произведени во 1940-тите и се користат во широк спектар на производи и индустриски процеси – од нелепливи тави до производство на полупроводници – поради нивната стабилност, ниското триење и способноста да одбиваат вода и маснотии.
Тие се поврзани со болести на црниот дроб, хормонални нарушувања и рак, меѓу другите болести.
Операцијата за чистење на супстанциите PFAS се очекува да започне во 2026 година и ќе биде клучен дел од претстојната Стратегија на ЕУ за отпорност на вода, според протечениот нацрт, пренесува Euronews.
Стратегијата за води беше ставена во мирување од претходната Комисија, но сега се планира да се презентира до 4 јуни.
Новата стратегија има за цел да се справи со се потешките поплави, суши и зголеменото загадување на водите низ Европа.
„ЕУ мора решително да се заложи за чистење на овие и други сеприсутни, упорни, биоакумулативни и токсични супстанции, особено кога таквите хемикалии се сè уште неопходни за социјални или индустриски потреби“, се наведува понатаму во нацртот.
Во објавениот документ се нагласува дека чистењето треба да се врши на принципот „загадувачот плаќа“, додека јавните средства треба да се користат само во случаи кога не е можно да се идентификува одговорната страна за загадувањето.
Според проценките на Комисијата, трошоците за деконтаминација на хемикалиите PFAS низ Европа се движат од 5 до 100 милијарди евра годишно.
Само секторот за водоснабдување може да се соочи со дополнителни трошоци до 18 милијарди евра годишно за третман на водата за пиење. Трошоците за третман на отпадни води и управување со тињата од отпадните води би можеле да бидат уште повисоки.
Меѓу планираните иницијативи е јавно-приватно партнерство кое ќе започне во 2026 година и ќе се фокусира на откривање и чистење на PFAS и други постојани хемикалии. Иницијативата ќе биде усогласена со неодамна ревидираната легислатива на ЕУ поврзана со индустриските емисии, водата за пиење и отпадните води, а нејзината цел е да ги поттикне иновациите и развојот на пазарот во европскиот сектор за води.
Иновации и дигитализација во борбата за чиста вода
„Иновациите и дигитализацијата се неопходни за да се отстранат новите загадувачи како PFAS и други токсични микросупстанци“, се вели во нацрт-документот на Комисијата, додавајќи дека биотехнологијата заснована на биолошки принципи може да понуди долгорочни решенија.
Документот, исто така, ја нагласува важноста од постигнување енергетска неутралност во секторот за отпадни води и подобрување на интегрираното управување со урбаните води.
Мерките поврзани со PFAS на стратегијата се наменети да ги надополнат тековните напори за ревидирање на регулаторната рамка REACH на ЕУ, како што е наведено во политичките насоки на претседателот Фон дер Лајен за периодот 2024-2029 година, кои исто така наскоро ќе бидат ревидирани.
До крајот на 2025 година, Комисијата планира да усвои сеопфатна забрана за сите PFAS супстанции во пените за гаснење пожари, кои се идентификувани како еден од главните извори на емисиите на PFAS.
PFAS и други високоупорни загадувачи се акумулираат во водите на ЕУ, со проценети здравствени трошоци кои достигнуваат помеѓу 52 и 84 милијарди евра годишно.
Според извештајот на ПАН Европа (Мрежа за акција за пестициди) објавен минатата година, остатоците од токсични повеќегодишни хемикалии кои можат да се следат до овошје и зеленчук се тројно зголемени во ЕУ во последните 10 години.
