Во споредба со 2022 година (27%), во 2024 година просекот на отвореност достигна 37% што е пораст за 10% во две години. Иако овој процент е видливо зголемен, сепак претставува индикација за ниско ниво на отвореност во работењето на локалната власт во Република Северна Македонија, со чест на исклучоци кои проактивно и темелно се посветуваат на отвореноста кон граѓаните.
Во 2024 година, наодите од Индексот на отвореност покажаа дека најотворените единици на локална самоуправа се Битола (67%), Делчево (66%), Демир Хисар (64%), Велес (60%), Валандово (59%), Прилеп (58%), Крива Паланка (58%), Берово (58%), Василево (56%), Кочани (55%), Градско (54%), Гевгелија (54%), Охрид (53%), Кавардарци (52%) и Гази Баба (52%), најпроти најзатворените единици на локална самоуправа помеѓу кои Сопиште (7%), Кривогаштани (13%), Студеничани (13%), Росоман (14%), Чучер Сандево (15%), Шуто Оризари (16%), Лозово (17%), Боговиње (18%), Ранковце (18%), Врапчиште (19%) и Чаир (19%).
Исто како во 2022 година, во 2024 година единиците на локална самоуправа имаат највисока просечна оценка во областа транспарентност (46%), а најниска просечна оцена во областа свесност (21%), додека најголем напредок се забележува во областите транспарентност и интегритет односно зголемување за 12%.
Овој низок резултат во областа свесност (21%) укажува на слабиот квалитет на планирањето, програмирањето, мониторирирањето и евалуацијата на политиките што ги спроведуваат единиците на локалната самоуправа. Јавниот интерес треба да биде отсликан во јавните политики, што го прави овој поразителен резултат уште поалармантен.
Исто така, неопходно е на краток рок:
• Единиците на локална самоуправа да воведат внатрешни процедури за навремено објавување на сите информации поврзани со остварувањето на нивните надлежности, кои воедно ќе го поддржуваат и објавувањето на што е можно повеќе податоци во отворен формат.
• Единиците на локална самоуправа проактивно да ги објавуваат сите информации кои произлегуваат од нивната работата, работата на градоначалникот/чката, советите и нивните работни тела и комисии, како и јавните претпријатија, вклучително и годишните програми, извештаи, буџети, јавни набавки, податоци за финансирање на проекти, вработувања, плати на функционери, надоместоци на советници, итн.
• Единиците на локална самоуправа да креираат и објавуваат стратешки и програмски документи на локалната самоуправа кои содржат јасно дефинирани цели и резултати, со буџетски импликации и индикатори за мерење на резултатите.
• Процесите на креирање политики треба да бидат однапред планирани и предвидливи, со објавување на годишни планови за консултации на интернет-страниците. Навремената и ефективна комуникација е клучна за суштински придонес од засегнатите страни. Потребно е редовно објавување на повици за јавни консултации, расправи, како и детални извештаи со коментари и одговори по консултациите.
Индексот ги оценува перформансите на локалната самоуправа во областа на доброто владеење преку четири начела:
(1) транспарентност се однесува на политиките, активностите и мерките што ЕЛС ги презема за да ги информира своите граѓани за својата работа,
(2) свесност се однесува на квалитетот на планирањето, програмирањето, мониторингот и евалуацијата на политиките што се спроведуваат од страна на локалните власти,
(3) пристапност се однесува на начинот на којшто локалната самоуправа комуницира и ги вклучува граѓаните при одговарањето на нивните барања и задоволувањето на нивните потреби,
(4) интегритет се разгледува во функција на конзистентното придржување кон етичките вредности, начелата и нормите што имаат за цел приоретизирање на јавниот интерес во однос на приватниот. Воедно, низ сите четири начела се анализира еден заеднички домен – отворени податоци.
Повеќе детали од анализата и наодите од Индексот на отвореност на локалната самоуправа можат да се најдат во прилогот: Анекс 1, и целосната анализа достапна преку следниот линк: https://metamorphosis.org.mk/wp-content/themes/metamorphosis/download.php?id=44153
