Се чини дека хуманистичките науки — филозофијата, историјата, книжевноста, уметноста, јазиците — се наоѓаат на маргините на современото образование и јавна дебата. Во ера на технолошки напредок, алгоритми и вештачка интелигенција, сè повеќе се фаворизираат STEM дисциплините (науки, технологија, инженерство и математика), додека хуманистиката се третира како луксуз, нешто „убаво да се има“, но не и неопходно. Сепак, токму во ова време на брзи промени, хуманистичките науки се поважни од кога било. Прашањето не е само како да се врати интересот кон нив, туку и како да се препознае нивната суштинска вредност за општеството, демократијата и човечноста.
Првиот чекор кон враќање на интересот е ревалоризација — повторно вреднување на хуманистичките науки како алатки за критичко размислување, етичка рефлексија и културна чувствителност. Во свет каде што информациите се достапни со еден клик, способноста да се анализира, интерпретира и постави прашање е поважна од самото знаење. Филозофијата не нè учи што да мислиме, туку како да мислиме. Историјата не е само хронологија, туку разбирање на контекстот, причините и последиците. Книжевноста не е бегство од реалноста, туку прозорец кон различни перспективи, емпатии и човечки искуства.
Образовниот систем игра клучна улога. Хуманистичките предмети често се сведени на изборни, со малку часови и ограничени ресурси. За да се врати интересот, потребна е системска промена: интегрирање на хуманистичките содржини во сите нивоа на образование, од основно до високо, преку интердисциплинарни пристапи. На пример, учениците што учат информатика можат истовремено да анализираат етички дилеми поврзани со технологијата. Студентите по медицина можат да читаат литература што ги истражува човечките страдања. На тој начин, хуманистиката не се изолира, туку се вградува во секојдневното учење.
Медиумите и културните институции имаат моќ да ја направат хуманистиката повторно релевантна. Наместо да се третираат како елитистички или архаични, хуманистичките теми можат да се претстават на популарен, достапен и интерактивен начин. Подкасти за филозофија, документарци за историја, книжевни клубови на социјалните мрежи — сето тоа може да го приближи хуманистичкиот дискурс до пошироката публика. Уметноста, театарот, филмот и музиката се моќни медиуми преку кои хуманистичките идеи можат да се комуницираат со емоција и длабочина.
Друг важен аспект е пазарот на труд. Често се мисли дека хуманистичките науки не водат кон „реални“ работни места. Но ова е погрешна претпоставка. Работодавците сè повеќе бараат луѓе со „меки вештини“ — комуникација, критичко размислување, решавање конфликти, креативност. Хуманистичките студии ги развиваат токму овие способности. Потребно е подобро поврзување меѓу академијата и индустријата, преку стажирања, проекти и менторства, за да се покаже дека хуманистиката не е само теорија, туку и пракса.
Враќањето на интересот кон хуманистичките науки не е само прашање на образовна политика или културна стратегија. Тоа е прашање на вредности. Дали сакаме општество што знае да програмира, но не знае да постави етичко прашање? Дали сакаме генерации што можат да решат алгоритми, но не можат да разберат поезија? Хуманистиката нè потсетува дека сме повеќе од функции, податоци и профили. Таа нè учи да бидеме луѓе.
Во време на глобални кризи — климатски, политички, технолошки — потребни ни се хуманистички перспективи за да ги разбереме причините, да ги замислиме решенијата и да го зачуваме човечкиот дух. Враќањето кон хуманистичките науки не е враќање назад, туку чекор напред — кон подлабоко, посмислено и поодржливо општество.
