Експертите предупредуваат дека децата сè повеќе стануваат жртви на грамирање, уценување со интимни фотографии и злоупотреба на длабоки фејкови, додека родителите и училиштата тешко го следат брзиот развој на дигиталните ризици. Основата на заштитата, велат тие, лежи во довербата, разговорот и навремената реакција.
Денес, децата сè повеќе се соочуваат со грамирање, уценување со интимни фотографии и злоупотреба на технологијата на длабоки фејкови, додека родителите и училиштата тешко го следат екстремно брзиот развој на дигиталните ризици.
Експертите предупредуваат дека основата на секоја заштита е довербата, образованието и навремената реакција.
Сексуалната злоупотреба на деца во дигиталниот простор станува една од најтешките и најопасните современи форми на насилство.
Игор Јуриќ истакнува дека овој термин вклучува секаков облик на комуникација од страна на возрасно лице или постар малолетник кој има сексуална намера кон дете. Најчестата форма е грамирање – постепено стекнување доверба и манипулација што доведува до злоупотреба.
„Во моментов, најраспространетиот проблем е сексторцијата – уцена со интимни фотографии. А злоупотребата на технологијата deepfake само што добива на интензитет“, предупредува Јуриќ и додава дека Србија го следи глобалниот тренд на раст на овие феномени.
Експертите наведуваат дека децата се изложени на ризик на сите платформи што ги користат – Инстаграм, Тик-Ток, Снепчет, но и во онлајн игрите.
„На Roblox има повеќе од 100 милиони корисници. Предаторите често се претставуваат како врсници, а ситуации како „секс во“, „секс океан“ и дотерување се многу присутни, иако станува збор за навидум безопасен, шарен свет“, вели Катарина Јонев Ќираковиќ за РТС.
Довербата како основа на безбедноста
Јуриќ нагласува дека забраните не се решение, туку разговор и активно учество на родителите во дигиталниот живот на детето.
„Родителот мора да знае кои апликации ги користи детето. Не мора да знае сè детално, но мора да биде информиран за основите. Мора да биде присутен во виртуелниот свет на детето и да гради доверба, а тоа е процес што трае“, истакнува тој.
Ако нема доверба, децата често ги кријат своите проблеми.
„Ако мислат дека ќе бидат осудени затоа што „поминуваат многу време на телефон“, ќе молчат дури и кога се жртви“, предупредува Јуриќ.
Јонев Ќираковиќ додава дека прашањето за родителски надзор е чувствително, но „безбедноста на детето е пред сè“.
Тој исто така истакнува дека родителите во Србија не инвестираат доволно во сопственото образование.
„Ве молам родители – учете, прашувајте, разговарајте. За помладите деца, препорачувам родителска контрола“, наведува таа.
Најчести жртви се децата на кои им недостасува внимание
Според искуството на експертите, децата од запоставени средини, децата од разведени или згрижувачки семејства и децата што живеат во институции се најизложени.
„Тие деца бараат внимание и љубов, а предаторите го злоупотребуваат тоа многу лесно“, објаснува Јуриќ.
Профилот на предаторот, нагласува тој, е речиси невозможно со сигурност да се дефинира.
„Ова можат да бидат луѓе од најразновидните професии и статусни групи. Затоа мора да научиме да препознаваме ризична комуникација, а не да бараме „типични“ профили.“
Вештачка интелигенција – нов предизвик
Употребата на вештачка интелигенција и deepfake материјал станува сè посериозен извор на злоупотреба.
„Решението започнува со навремено пријавување – препознајте, реагирајте, пријавете. Тоа е единствениот начин на кој државата може да дејствува“, истакнува Јуриќ.
Јонев Ќираковиќ предупредува дека deepfake веќе се појавува во училиштата.
„Една фотографија и три секунди од нечиј глас можат да се користат за создавање содржина што може да го уништи животот на детето. Затоа улогата на наставниците и поддршката од врсниците е исклучително важна.“
Конечно, тој нагласува дека подигнувањето на свеста е клучно.
„Им благодарам на медиумите што зборуваат за ова. Во секој дом мора да има разговор полн со љубов и внимание. Сè што се случува во физичкиот свет може да оди во дигиталниот свет и обратно“, заклучува таа.
