Кенија преживува уште еден крвав пресврт: на 35‑годишнината од култните „Саба Саба“ протести од 1990 година, млади луѓе излегоа на улиците протестирајќи против корупцијата, полициската бруталност, високите цени и барајќи оставка од претседателот Вилијам Руту. Демонстрантите, предводени од „Gen Z“ генерацијата, беа поттикнати од смртта на блогерот и наставник Алберт Омвонг, кој почина во полициска станица на 6 јуни, по што избувнаа протести низ целата земја .
Полицијата одговори со несразмерна сила: употреба на боеви куршуми, солзавец и водени топови против демонстрантите. Во Најроби и предградието Канґеми, очевидци опишуваат како полиција пука кон групи протестанти, а на улиците останале тела облиени во крв – едно од нив неподвижно, создавајќи атмосфера на страв и хаос . Според извештаите, најмалку 11 луѓе беа убиени, а десетици други повредени, вклучувајќи 52 полицајци.
Државниот Комитет за човекови права (KNCHR) потврди дека според бројките, 10 лица загинаа, 29 се повредени, а се зборува и за киднапирања и апсења во 37 различни случаи. Дополнително, KNCHR предупреди дека полицијата се појавила во неуниформирани групи, со качулки и неозначени возила, а заедно со нив се движеле и криминални банди со мачети и палици во градови како Најроби, Китенгела, Нјери, Ембу, Накуру и Елдорет, што укажува на можно координирано делување со државните сили.
Во пресрет на демонстрациите, полицијата целосно го блокираше центарот на Најроби – клучните улици кон парламентот и претседателската палата беа затворени со бодликава жица, автобусите и такси возачите се лишени од пристап, а мрежните услуги и јавниот превоз беа замрзнати. Големите трговски центри и училишта беа привремено затворени за да се спречи ширење на немирите .
Министерот за внатрешни работи Кипчумба Муркомен јавно изјави дека протестантите се криминални елементи и дека полицијата добила наредба да „стрела на лице место ако се приближат до полиција“ – став што предизвика остри критики од правни и невладини организации во земјата, кои го оценија како директен напад на уставното право на собирање.
Самите демонстранти ја дефинираа својата акција како „Gen Z Саба Саба“ – протест без јасно раководство, организиран преку Instagram и X, но со јасна цел: крај на корупцијата, одговорност на полицијата и економска правда. Нивната одлучност беше видлива – беа подготвени да останат на улица „сѐ до вечерта“ за да ја бранат борбата за права, како што изјави еден од учесниците, работник на градба .
Ваквите протести не се новина за Кенија: во 2024 година, предлог-законот за финансии доведе до масовни демонстрации, само во еден ден во јуни беа убиени 19 луѓе и стотици беа повредени. Ќор-системот беше засукан, но зад граѓаните остана недоверба кон владата . Сега истите генерации, Gen Z, повторно го подигнуваат гласот – без партии, продолжувајќи ја традицијата на граѓанска борба што започна пред 35 години преку првите „Саба Саба“ протести против режимот на Даниел арап Мои.
Меѓународните организации, како Amnesty International и Article 19, бараат итна независна истрага засловната употреба на оружје и кршењето на правата на демонстрантите. Европската Унија и Обединетите нации веќе изразија загриженост дека репресивниот одговор може да стави под ризик стабилноста на Кенија и инвестициската клима во регионот .
Сцената е драматична: долготрајниот конфликт меѓу генерациите што бараат промена и државата што инсистира на ред и стабилност се развива под остра медиумска и јавна проверка. Ако не се отвори патот за реформите – оставки, промени во полициските протоколи и економска поддршка – Кенија може да се најде во нова спирала на насилство.
