За првпат од почетокот на војната во Украина, Алијансата беше приморана да отвори оган врз руска цел што го наруши нејзиниот воздушен простор. Еднакво загрижувачко, според европски дипломати, беше и одбивањето на американскиот претседател Доналд Трамп јавно да ја обвини Москва за инцидентот, како и изостанокот на американско ангажирање во одговорот.
Многу членки на Алијансата одамна се сомневаат во посветеноста на Трамп кон нивната одбрана во случај на руски напад, а неговата реакција на овој инцидент многумина ја гледаат како уште еден пример на политиката „Америка на прво место“. Со таквиот пристап, тој ги поттикнува европските сојузници да преземат поголема одговорност за сопствената безбедност и да ги сносат трошоците за помошта кон Украина.
Некои аналитичари сметаат дека Трамп е претпазлив затоа што не сака да го испровоцира рускиот претседател Владимир Путин, кој, како што велат, можеби ги тестира воените капацитети на НАТО и решителноста на САД повеќе од три и пол години по почетокот на инвазијата врз Украина.
„Трамп не ја гледа безбедноста на Европа како клучна за Америка“
„Овој случај нагласува дека Трамп, за разлика од секој претседател од Рузвелт наваму, не ја смета безбедноста на Европа за клучна за американската безбедност,“ изјави Иво Далдер, поранешен американски амбасадор при НАТО, а сега аналитичар во Белфер центарот на Харвард.
Белата куќа не одговори директно на прашањата за реакцијата на Трамп, но еден неименуван функционер порача дека претседателот „сака овој војна, која беше предизвикана од неспособноста на Џо Бајден, да заврши што е можно побрзо“. Тој додаде дека Русија и Украина треба да го запрат конфликтот, а Европа да „го стори својот дел преку економски притисок врз земјите што го финансираат војувањето“.
Полска, со поддршка на авиони од други НАТО-членки, во средата собори најмалку 19 дронови. Русија соопшти дека нејзините сили во тоа време напаѓале цели во Украина и дека немале намера да навлезат во полскиот воздушен простор. Во кое било друго време по Студената војна ваков инцидент ќе предизвикаше аларм во Вашингтон и брза реакција.
„Спуштање на раменици“
Но Трамп реагираше со она што некои европски функционери го нарекоа јавно спуштање на раменици. „Што е со Русија која го нарушува полскиот воздушен простор со дронови? Почнува!“ – објави тајанствено на својата платформа Truth Social.
Следниот ден за новинарите изјави: „Тоа можело да биде грешка.“ Полскиот премиер Доналд Туск во петокот категорично ја отфрли таа можност. Подоцна истиот ден, САД сепак се приклучија на сојузниците во заедничка изјава со која се изразува загриженост и се обвинува Москва за кршење на меѓународното право.
„Со оваа американска администрација не можеме да се потпреме на ништо“
Првичниот одговор на Трамп беше во остар контраст со претходните американски реакции. Кога во ноември 2022 залутана ракета падна врз полско село, тогашниот претседател Џо Бајден итно свика состанок на светските лидери. Изјавите на Трамп оваа недела беа поблаги дури и од оние на неговиот амбасадор при НАТО, Метју Витајкер, кој вети одбрана на „секој педа НАТО-територија“.
Трамп во средата разговараше со полскиот претседател Карол Навроцки, но во официјалните извештаи не се споменуваше понуда на ново оружје или опрема. Генералниот секретар на НАТО Марк Руте во петокот изјави дека Трамп „апсолутно јасно даде до знаење дека сите сме заедно во ова“, но дипломатски извори потврдуваат дека расположението во Европа се движи од запрепастување до нелагодност.
„Со оваа американска администрација не можеме да се потпреме на ништо. Но мораме да се преправаме дека можеме,“ изјави висок германски функционер. Еден источноевропски дипломат додаде: „Молкот на Вашингтон беше речиси оглушителен.“
„Нападот со дронови покажа дека не сме подготвени“
Некои европски функционери го гледаат инцидентот како повик за будење на континентот. „Нападот со дронови покажа дека не сме подготвени за одбрана од дронови,“ рече висок германски функционер. Поранешниот генералeн секретар на НАТО, Андерс Фог Расмусен, додаде дека во Европа сега постои свест дека е време да се засилат сопствените напори.
„Тоа значи распоредување воени ресурси, директни инвестиции во украинската одбранбена индустрија и обезбедување конкретни безбедносни гаранции,“ нагласи тој, но додаде: „Соединетите Држави мора да останат ангажирани.“
„Го губам трпението со Путин“
Оваа недела Трамп беа зафатен и со други проблеми. На денот на инцидентот го потресе веста за убиството на конзервативниот активист Чарли Кирк. Сепак, во петокот за Fox News изјави дека брзо го губи трпението со Путин, иако се воздржа од закани со нови санкции.
Додека НАТО сè уште ја проценува намерата зад инцидентот, посветеноста на Трамп кон европската безбедност може повторно да биде ставена на тест ако Путин продолжи со провокациите.
Извор: Index.hr
