Германските гласачи денеска излегуваат на гласање, но светот е поинаков од кога започна кампањата пред само неколку недели.
Речиси 60 милиони луѓе избираат влада која ќе мора да се бори со распадот на трансатлантскиот сојуз под Доналд Трамп и новите закани за европската безбедност, токму во моментот кога фалениот економски модел на земјата има потешкотии.
Ако анкетите се точни, човекот што ја води таа администрација ќе биде конзервативниот опозициски шеф Фридрих Мерц, корпоративен адвокат со децениска желба да биде канцелар и покрај тоа што никогаш не служел во владата.
„Големите очекувања ги отсликуваат големите предизвици со кои ќе се соочи уште од првиот ден од неговото веројатно канцеларство“, пишува неделникот „Шпигел“. „Агресивна Русија, непријателска Америка и Европа што се оддалечува: Мерц може да биде тестиран посилно од кој било канцелар на повоената република“.
Мерц неодамна призна дека ефективното откажување на Трамп од европските одбранбени ветувања и агресивната поддршка на неговиот потпретседател Џеј-Ди Венс на екстремно десничарската Алтернатива за Германија (AfD) најавија „тектонски промени во политичките и економските центри на моќ во светот“. Германија, рече тој, нема да излезе неповредена.
Поткопувањето на НАТО од страна на Трамп и предавството на Украина се „огнен удар во стомакот“, рече Урсула Минч, директорка на академијата за политичко образование во Баварија, особено на Христијанско-демократската унија (ЦДУ) на Мерц, која има „солидарност и пријателство со САД длабоко во својата ДНК“. „Најголемиот предизвик за Германија ќе биде собирање обединета демонстрација на сила од страна на ЕУ и Обединетото Кралство“.
Германија, третата најголема светска економска сила и најнаселена земја на ЕУ, веќе се бореше со наследството на Ангела Меркел, еден од претходниците на Мерц како лидер на ЦДУ и негов долгогодишен непријател.
Нејзиниот 16-годишен мандат како канцелар беше обележан со потпирање на евтиниот руски гас, брзата трговија со Кина и воената и разузнавачка моќ на Вашингтон, дозволувајќи и на Германија да се фокусира на она што најдобро го прави: производство на автомобили и машински алати додека ја држи ЕУ заедно.
Наследникот на Меркел, Олаф Шолц, ја презеде функцијата во декември 2021 година поттикнат од надежите за нов пристап кон долго запоставените проблеми со технократската коалиција „семафор“ именувана по партиските бои на неговите централно-левичарски социјалдемократи, про-бизнис Слободните демократи и екологистите Зелени. Но, само неколку недели подоцна, целосната инвазија на Русија на Украина ги отфрли најдобро поставените планови на „коалицијата за напредок“ од колосек.
Неколку дена по избувнувањето на војната, Шолц прогласи Zeitenwende (пресвртница), основајќи фонд од 100 милијарди евра за да ги зајакне резервите на воена опрема на Германија и вети дека ќе ја исполни обврската на НАТО за трошоци за одбрана од 2% од БДП. До 2024 година, тој го одржа тоа ветување.
Но, прекинот на руските енергетски испораки ги зголеми цените, поттикнувајќи галопирачка постпандемична инфлација и влијаејќи силно врз индустриите како што се челикот и хемикалиите. Владата на Шолц се трудеше да најде нови извори на гориво додека ги туркаше обновливите извори на енергија.
Кина, во меѓувреме, се сврте од купување германски возила кон нивно поткопување со поевтини модели, особено во секторот на електрични возила.
На неодамнешната телевизиска дебата Мерц, кој ја напушти политиката заради бизнис 12 години откако ја загуби борбата за власт со Меркел, ја обвини владата на Шолц за економска „неспособност“ по две години рецесија. Шолц возврати: „Јас не ја нападнав Украина!“
Коалицијата на Шолц конечно се распадна во ноември – неколку часа откако Трамп победи на изборите во САД – поради сè уште нерешената загатка околу строгата „сопирачка за долг“ што го одржува годишното задолжување на федералната влада на 0,35% од БДП. Имплозијата предизвика општи избори седум месеци пред предвиденото.
Вистинскиот германски Zeitenwende допрва доаѓа, тврди ветеранот политички аналитичар Херфрид Минклер, додека Берлин се соочува со болното сознание дека повоениот поредок што ја пречека земјата повторно во заедницата на нациите по нацистичките злосторства заврши.
„Најголемиот губитник од најновите случувања е Германија, не само затоа што нејзината економска моќ се намали, туку и затоа што германските политичари безусловно до крај се потпираа на трансатлантските односи“, напиша тој во весникот Ди Цајт.
„Следната влада ќе мора да вложи големи напори за повторно да го зајакне германското лидерство во Европа“.
Реформата на должничката кочница ќе биде од суштинско значење за тој процес, рече Саша Хубер, политиколог од Универзитетот во Мајнц, бидејќи повеќе одбранбени трошоци ќе треба да се финансираат со нов долг. „Но, првиот предизвик ќе биде формирање стабилна коалиција“, рече тој.
Бидејќи веројатно нема да освои мнозинство, Мерц рече дека има цел да изгради нов владин сојуз до Велигден, поставувајќи долги недели тензични преговори во кои Германија ќе биде фокусирана навнатре. Неговиот најверојатен партнер ќе бидат социјалдемократите на Шолц, но можеби ќе му треба уште една партија за да ја обезбеди математиката – рецепт за дополнителна нестабилност, рече Минх.
Во меѓувреме, истражувањата покажуваат дека антиимиграциската, антиисламска АфД ќе ја удвои поддршката од последните избори, за да освои околу 20 отсто од гласовите. Повеќе од една година се наоѓа на второто место веднаш по блокот ЦДУ-ЦСУ на Мерц. АфД бара масовна депортација на мигрантите, обновување на увозот на руски гас, прекин на воената помош за Украина и излез од еврозоната.
Иако повеќето аналитичари очекуваат Мерц да го задржи „заштитниот ѕид“ што не дозволува формална соработка со екстремната десница, силниот резултат на АфД во голема мера би ги искомплицирала неговите напори да создаде сигурно мнозинство.
„Мислам дека ќе биде од суштинско значење за центристичката коалиција тој да покаже дека нема повторно да ја прифати поддршката од АфД“, рече Хубер, мислејќи на потегот за рушење на табуата на Мерц минатиот месец да побара гласови од екстремната десница во парламентот за тврдокорните предлози за миграција. „Во спротивно нема да работи. АфД секогаш ќе се обидува да забие клин меѓу коалициските партии“.
Германија долго време се смета за една од политички најстабилните од големите светски демократии, предизвикувајќи предвремени избори само на секои две децении. Но, тоа темпо би можело да се забрза доколку политичките маргини пораснат во влијанието, рече Хубер.
Чувството на претстојните турбуленции, при што АфД чека во крилата, вознемири многу гласачи, привлекувајќи стотици илјади на улиците во последните недели во одбрана на демократијата.
