Одлуката на Европската комисија да предложи делумна суспензија на Израел од програмата „Хоризонт Европа“ е прв ваков потег во историјата на оваа елитна европска програма за научни истражувања вредна 80 милијарди фунти. Причината: влошената хуманитарна ситуација во Појасот Газа, каде според водечките светски организации веќе се случува глад.
Комисијата се повикува на извештаите од Integrated Food Security Phase Classification (IPC), кои наведуваат дека во Газа се одвива „најлошо сценарио на глад“. Според нив, 90% од домаќинствата страдаат од екстремен недостиг на вода, а недохранетоста расте драматично, додека скоро целото население е изложено на ризик од глад. Недостигаат и основни лекови, а помошта што пристигнува е „далеку под потребното“.
Иако Израел тврди дека дозволува влез на хуманитарна помош – само во вторник, велат, влегле над 200 камиони, со уште 260 на чекор од влез – ЕУ службениците сметаат дека ова е недоволно, особено ако се спореди со периодот пред војната кога во Газа влегувале во просек 500 камиони дневно, во услови на постоечка инфраструктура, вода и храна.
Што значи суспензијата?
Ако предлогот биде одобрен од земјите членки, Израел ќе биде исклучен од European Innovation Council (EIC) – клучен дел од програмата „Хоризонт“ што финансира „дисруптивни технологии“ и иновации со висок потенцијал. Израел е меѓу најуспешните учесници во оваа програма, со добиени околу 200 милиони евра од 2021 година, преку 135 милиони во грантови и 65 милиони во инвестиции. Во моментов, 46 израелски компании учествуваат во програмата.
Комисијата вели дека и покрај објавата на Израел за дневна хуманитарна пауза во борбите, состојбата во Газа останува сериозна. Предлогот се поврзува и со ревизијата на Трговскиот договор ЕУ-Израел, побарана од Холандија и поддржана од уште 17 земји уште во мај.
Одлуката зависи од Германија?
За суспензијата да биде одобрена, потребно е квалификувано мнозинство од земјите членки – минимум 15 земји кои заедно претставуваат 65% од населението на ЕУ. Тоа значи дека Германија, како најнаселена членка, би морала да даде поддршка.
ЕУ функционерите откриваат дека минатонеделната средба на амбасадори, кога се дискутираше за хуманитарната помош, била особено „наелектризирана“, со „посебно чувство на итност“ околу потребата да се стави ова прашање на маса.
Преседан со политичка тежина
Ова не би било прво исклучување од „Хоризонт Европа“, но би било првпат земја да биде суспендирана поради хуманитарни и политички причини. Обединетото Кралство беше надвор од програмата поради Брекзит, но тоа беше договорено поинаку, со повторно приклучување во 2024 година.
Суспензијата на Израел би имала длабоки политички импликации, но и директно влијание врз научната соработка, иновациите и европските инвестиции во израелскиот технолошки сектор.
Дали ЕУ ќе ја стави хуманоста пред иновациите? Одлуката сега е во рацете на земјите членки.
Извор: The Guardian
