Сите ги имаме видено фотографиите на купишта пластичен отпад што плива во морето. Секојдневен бран на пластика и друг отпад исфрлен на нашите плажи. Слики од желки и риби заплеткани во отфрлени рибарски мрежи. Но сето тоа може да се спречи.
ЕУ се справува со 10-те најчесто пронајдени пластични производи за еднократна употреба на европските плажи и промовира одржливи алтернативи. Иако за многу Европејци капачињата прикачени на шишиња се симбол на оваа иницијатива, приказната е многу поширока. Трн.мк веќе пишување на оваа тема, еве зошто.
Европа произведува 32 милиони тони пластичен отпад годишно
Секоја година во Европа се создаваат речиси 32 милиони тони пластичен отпад. Во Западна Европа, просечната годишна потрошувачка на пластика изнесува околу 150 кг по лице — повеќе од двојно од светскиот просек од 60 кг.
Глобалната потрошувачка на пластика забрзано расте. Над половина од целата пластика што некогаш е произведена, е создадена по 2000 година, и се очекува сегашното годишно глобално производство да се удвои до 2050 година.
Се проценува дека само 9% од сета произведена пластика е рециклирана, а 12% е инценерирана. Остатокот или сè уште се користи, или е завршен на депонии или е исфрлен во околината, вклучително и во океаните.
80% од отпадот во морињата е пластика
Морски отпад се однесува на сите предмети создадени од човекот што завршуваат во крајбрежната или морската средина. Главната причина е несоодветно управување со отпадот и фрлање отпад на копно, иако и морските активности придонесуваат за проблемот.
Според UNEP, пластиката сочинува приближно 80% од морскиот отпад. Како што расте количината на пластичен отпад, системите за управување со отпадот се под сè поголем притисок. Иако најголемиот дел од пластичниот отпад се рециклира, инценерира или соодветно се отстранува, дел од него се управува несоодветно и завршува во морето.
Пластиката за еднократна употреба е главен извор на овој отпад.
Пластични капачиња – невидливи убијци
Пластични капачиња и капаци се пронајдени 2-3 пати почесто од самите шишиња во природата, што значи дека луѓето најчесто ги рециклираат шишињата без капачињата.
Тие се меѓу 10-те најчести пластични предмети за еднократна употреба пронајдени на европските плажи, заедно со сламки и мешалки, балони и држачи за балони, садови за храна, чаши за пијалоци, отпушоци од цигари и пластични кеси.
Прикачувањето на капачето на шишето ја зголемува можноста да се рециклира заедно со него, помагајќи во намалувањето на пластичното загадување и спречување на животни да ги проголтаат капачињата, што може да го загрози нивното и нашето здравје.
Од јули 2024 година, во ЕУ, капачињата и капаците мора да бидат прикачени на шишињата.
Пластично шише ќе живее над 6 пати подолго од вас
Пластичните шишиња се разградуваат многу бавно — од 450 до 1000 години на депонии. Дури и тогаш, тие не исчезнуваат целосно — туку се распаѓаат на сè помали делови, станувајќи микропластика. Ова е сериозна еколошка закана, бидејќи придонесува за загадување на депониите и океаните.
Затоа ЕУ ја воведе Директивата за пластика за еднократна употреба (SUPD), која предвидува 77% цел за посебно собирање пластични шишиња до 2025 година (зголемување на 90% до 2029). Дополнително, PET шишињата мора да содржат 25% рециклирана пластика од 2025 година, а таа бројка ќе се зголеми на 30% за сите пластични шишиња од 2030.
SUPD официјално стапи во сила на 2 јули 2019 година. Некои од нејзините клучни одредби, како што е забраната на одредени предмети за кои постојат одржливи алтернативи, се применуваат од 3 јули 2021 година.
40% помалку пластика за еднократна употреба на европските крајбрежја
На европските крајбрежја, количината на пластика за еднократна употреба е намалена за 40% помеѓу 2015 и 2021 година. Предметите поврзани со рибарството се намалени за 20%, а пластичните кеси исто така за 20%. Овој успех е резултат на заеднички напори на меѓународно, национално, регионално и граѓанско ниво, поттикнати од Рамковната директива за морска стратегија.
Новото извештај за трендови на отпад на крајбрежјето на ЕУ покажува дека количината на макро отпад (предмети поголеми од 2.5 см) е намалена за 29% меѓу основниот период (2015–2016) и проценетиот период (2020–2021).
Најголемо процентуално намалување е забележано во Балтичкото Море (45%), а значителни апсолутни намалувања има и на Медитеранот и Црното Море.
Директивата за пластика за еднократна употреба (SUPD)
Производителите на пластика за еднократна употреба сега се одговорни за трошоците за чистење и за кампањи за подигање свеста, според шемите за проширена одговорност на производителот (EPR) што ги воспостави SUPD. Директивата исто така предвидува задолжително етикетирање на производи за еднократна употреба низ ЕУ за да се подобри транспарентноста и информираноста кај потрошувачите.
Дополнително, таа поставува задолжителни цели за собирање и содржина на рециклирана пластика кај шишињата за пијалоци, со цел создавање на природна побарувачка за рециклирање.
Првиот извештај за тоа како државите-членки ја спроведуваат директивата, базиран на податоци од 2022 година, ќе биде објавен до крајот на годината.
Комисијата ќе ја оцени ефективноста на директивата до 3 јули 2027 година, користејќи достапни податоци и докази за да процени дали целите се постигнати.
Други иницијативи на ЕУ против пластичното загадување
Во 2023 година, Комисијата усвои мерки што ограничуваат микропластики кои намерно се додаваат во производи, според законодавството REACH. Исто така, предложи нови правила за спречување на загуба на пластични пелети во околината.
Овие акции директно ќе придонесат за постигнување на целта од 30% намалување на испуштање микропластика, поставена со Акциониот план за нулта загаденост.
Глобална акција
Пластичното загадување е глобална криза. Ниту една земја не може да се справи со него самостојно. Претстојните преговори во Женева за глобален договор за пластика од 5 до 14 август се можност за светот да се договори за обврзувачки договор што ќе го трансформира начинот на кој пластиката се произведува, користи и отстранува.
ЕУ е подготвена да предводи, да соработува и да гради мостови за да постигне амбициозен исход во Женева, кој ќе се справи со загадувањето од фазата на производство до конечното отстранување
Животниот век на пластичните шишиња е 6 пати подолг од оној на човекот. Потребни се од 450 до 1,000 години за да се разложат во депониите. Пластичните капачиња се 2-3 пати повеќе присутни во природата во споредба со шишињата на кои им припаѓаат. 80% од отпадот во морињата е пластичен. Секој од нас, во просек конзумира 150 килограми пластика годишно. Но присуството на пластиката за еднократна употреба на европските крајбрежја е намалено за 40% во периодот од 2015 до 2021 година.
