Но, зад трите тивки производствени хали, фабриката сè уште работи – и тоа со полн капацитет. Печките се вклучени, дробилките бучат, а електричните камиони се движат низ ливницата. „Рајнверк“ и понатаму произведува алуминиумски инготи со големина на минибус, но сега постои една клучна разлика: овие метални блокови се изработуваат од рециклиран отпад – што ги прави енергетски помалку барани и еколошки поприфатливи од свежо стопениот алуминиум.
„Произведуваме една печка за рециклирање по друга“, вели Фолкер Бакс, генерален директор на компанијата Speira, која управува со фабриката Rheinwerk. „Овде сериозно ја сфаќаме зелената транзиција“.
Ова не беше лесна одлука, додава тој, но беше неопходна – и од аспект на профитот и заради планетата. „Се разбира, жал ни е што повеќе не можеме да произведуваме примарен алуминиум овде, но рециклирањето е нашата иднина“.
Тежок избор за Европа
Сличен избор сега им претстои на компаниите и владите ширум Европа: да инвестираат пари во индустрии кои веќе не се конкурентни или да ги напуштат? Оваа одлука дополнително се комплицира од огромните трошоци, силната конкуренција од Кина и можниот трговски конфликт со САД.
Компаниите мора да решат дали ќе се откажат од одредени делови на нивното работење или ќе вложат милијарди во нивната еколошка транзиција. Владите, пак, мораат да одлучат кого ќе поддржат – дали да инвестираат во модерни индустрии на иднината или да спасуваат застарени индустриски постројки. А европските буџети не можат да го финансираат сето тоа.
Европската комисија во среда ќе го претстави Индустрискиот зелен договор, план што ќе предложи мерки за намалување на цените на енергијата и поттикнување инвестиции. Меѓутоа, овој план нема да одговори на најтешкото прашање: кои индустрии и производи заслужуваат спас, а кои треба да се остават да исчезнат?
Одговорот на ова прашање ќе ја определи не само иднината на европската индустрија и пазарот на трудот, туку и нејзината автономија: од каде ќе набавува ЕУ алуминиум, цемент или челик?
Растечки цени на енергијата и трка со времето
Европа мора да донесе одлуки сега.
Растечките цени на енергијата зададоа сериозен удар на европската индустрија, особено по руската инвазија на Украина во 2022 година. Многу компании, особено во челичната индустрија, предупредуваат дека без итна политичка и финансиска поддршка ќе доживеат неповратен пад.
За разлика од претходните индустриски промени, зелената транзиција има строг временски рок. Колку побрзо престанеме да испуштаме јаглерод диоксид во атмосферата, толку помали ќе бидат последиците од климатските промени. Научниците велат дека глобалните емисии мора да достигнат нето нула до 2050 година, а ЕУ го вклучи овој рок во своето законодавство.
Но, индустриите што користат големи количества енергија – како што се производството на челик, цемент, алуминиум и хемикалии – се одговорни за повеќе од една петина од емисиите на стакленички гасови во ЕУ. Нивната транзиција ќе биде долга и скапа: тие мора да ги променат производствените процеси, да користат чиста енергија, да ја зголемат употребата на рециклирани материјали и да го фатат остатокот од CO₂.
Иднината на алуминиумот
Каде во оваа поделба ќе заврши производството на примарен алуминиум – останува неизвесно.
Овој метал се користи во сè, од лименки и прозорски рамки до воени авиони и ракети. Се очекува побарувачката за алуминиум значително да порасне поради неговата улога во еколошките технологии како што се ветерните турбини и електричните возила.
ЕУ ја препозна неговата стратешка важност и го додаде на листата критични суровини. НАТО минатата година предупреди дека снабдувањето со алуминиум е под „многу висок ризик“.
Сепак, производството на примарен алуминиум бара огромни количини електрична енергија. На пример, поранешната топилница Rheinwerk користела онолку струја колку сите 150.000 жители на Нојс заедно.
Европските производители не можат да чекаат енергетскиот систем целосно да се декарбонизира и да стане поевтин. Тие веќе сега плаќаат струја два до три пати повеќе отколку нивните конкуренти од Кина и САД.
За разлика од примарното производство, рециклираното производство на алуминиум во Европа расте. Предностите се очигледни: рециклирањето троши 95% помалку енергија од примарното производство и емитува значително помалку CO₂. Додека во Европа за производство на една тона примарен алуминиум се испуштаат 6,7 тони CO₂, за рециклираниот алуминиум таа бројка паѓа на само 0,5 тони.
И покрај тоа, индустриските лидери предупредуваат дека Европа сè уште не може да ги покрие своите потреби само со рециклиран алуминиум. „Мораме да ја задржиме примарната продукција, затоа што во спротивно би станале целосно зависни од увоз“, вели Роб ван Гилс, претседател на германското здружение за алуминиум.
Европа пред избор
Иднината на европската индустрија сега зависи од политичката волја. Брисел често ги одложува клучните одлуки, но колку подолго чека, толку потешка и поскапа ќе биде транзицијата.
„Последното што сакаме е застарените индустрии само да го извлечат преостанатиот профит и на крајот да згаснат. Ако тоа се случи, за 20 години нема да има никакви работни места“, предупредува економистот Вангенехтен.
Европската индустрија се менува – прашањето е само дали Европа ќе се промени навреме.
