Европа е во засилена безбедносна состојба откако во септември беа забележани рекорден број упади на дронови во воздушниот простор на НАТО, што ги натера европските лидери да се согласат на развој на заеднички „дрон-ѕид“ долж источните граници. Паралелно со тоа, приватните европски компании што произведуваат анти-дрон опрема бележат нагорен раст и интерес што досега не бил забележан.
Во Северна Данска, во магацин оддалечен стотици километри од фронтот во Украина, работници внимателно склопуваат системи за неутрализирање дронови. Дел од нив ќе бидат испратени во Киев со надеж дека ќе ја попречат руската технологија на бојното поле, додека други ќе се користат низ Европа за заштита на аеродроми, воени бази и критична инфраструктура што во последните недели е цел на непознати дронови.
Две дански компании, чие портфолио традиционално било во одбранбената индустрија, сега бележат значителен пораст на нови клиенти – од оператори на аеродроми до државни институции. Во текот на годинава, нивната технологија беше распоредена и на Копенхашкиот аеродром токму пред значаен самит на ЕУ, кога воздушниот простор беше привремено затворен поради неидентификувани дронови.
Компании како MyDefence произведуваат рачни и носливи RF-уреди што го прекинуваат сигналот меѓу дронот и неговиот оператор, ефективно неутрализирајќи ја заканата. Иако „џемирањето“ е строго регулирано во ЕУ, тоа е масовно присутно на украинските боишта, каде интензивната електронска борба ги натера Русија и Украина да користат дронови поврзани со тенки оптички кабли кои не зависат од радио-сигнали.
Ескалација на упади врз НАТО-просторот
Од 2022 година наваму, дрон-војувањето стана еден од најкарактеристичните елементи на руската инвазија врз Украина. Русија врши напади врз железници, електрани и урбани цели, додека Украина изведува удари врз воени и енергетски објекти длабоко во руската територија со домашно произведени дронови.
Но во септември 2025, Европа се соочи со нов ризик: масовни прелети на неидентификувани дронови над воздушниот простор на НАТО. Овој преседан доведе до договор за создавање „дрон-ѕид“ што ќе овозможи подобро откривање, следење и пресретнување на дронови.
Во ноември, НАТО објави дека нов американски анти-дрон систем е веќе распоредeн на источниот фланг, а по нарушувањето на воздушниот простор на Полска, генералниот секретар Марк Руте го најави програмот „Eastern Sentry“ за одвраќање од идни руски активности.
Неколку европски држави оценија дека дел од инцидентите служат како тестирање на одговорот на НАТО – прашање што ја отвори дебатата за подготвеноста на Алијансата за новата генерација закани. Москва ги одби сите обвинувања како „неосновани“.
Еден од главните технички проблеми е што дроновите често се мешаат со птици или мали авиони на радарските системи. Затоа некои европски компании развиваат специјализирани радарски технологии што можат да утврдат брзина, насока и траекторија со висока прецизност.
Војната во Украина ја засили побарувачката за овој вид системи. Данската компанија Weibel Scientific, која со децении изработува доплер-радари, оваа година склучи договор во вредност од 65 милиони евра – најголем досега. Дел од нивната опрема веќе се користи во проектите за анти-дрон заштита на аеродроми и воените инсталации.
Европските армии и новата технологија
Полска, Данска и Романија почнаа да го распоредуваат новиот американски систем Merops, мал и мобилен уред кој користи вештачка интелигенција за следење дронови, дури и кога GPS или радио-комуникациите се попречени. Системот е дизајниран така да создаде доволно силна заштитна мрежа која ќе ја одврати Русија од ризични маневри долж долгата граница од Норвешка до Турција.
Експертите за безбедност предупредуваат дека Европа сѐ уште нема доволно развиени рани системи за предупредување или технологија што би овозможила целосна заштита од дронови. Но, зголемената побарувачка, новите инвестиции и стратешката потреба ја туркаат приватната индустрија да се развива со невидена брзина.
Како што забележуваат одбранбените аналитичари: „Европа се обидува да ја стигне динамиката на дрон-воjувањето — и тоа мора да го направи брзо.“
