Лидерите на Европската унија денес се собираат во Брисел на еден од најнапрегнатите самити во последните години, на кој треба да се донесе клучна одлука за финансирањето на Украина за 2026 и 2027 година.
Со оглед на тоа што Соединетите Американски Држави повеќе не учествуваат во финансирањето, ЕУ мора да обезбеди најмалку 90 милијарди евра нови средства. Бидејќи собирањето на толкав износ преку класично задолжување би било исклучително тешко, на маса е ставен план што се темели на поинаков пристап.
Планот за „репарациски заем“
Станува збор за таканаречен „репарациски заем“, кој би ја искористил имотната маса на Руската централна банка, замрзната во Европа по инвазијата врз Украина во 2022 година. Според планот, таа имотна маса би ѝ била префрлена на Европската комисија, која потоа би издала бескаматен заем за Украина.
Заемот не би морал да се враќа сè додека војната не заврши и Русија не исплати воена отштета на Украина. Дури тогаш Киев би ги искористил средствата од репарациите за да ѝ врати на Комисијата, а руската имотна маса би била одмрзната само во тој случај.
Овој механизам не претставува конфискација на руските средства. Аналогијата е банкарска: кога банката ги користи депонираните средства за да даде заем, таа не го „одзема“ вашиот новец – салдото останува исто.
Белгија како клучен противник
Повеќето големи земји членки на ЕУ се подготвени да го поддржат планот, но отпорот го предводи Белгија. Во таа земја се наоѓа Euroclear, финансиската институција каде што е депонирана спорната руска имотна маса.
Стравот на Белгија е дека во иднина би можела да се соочи со руски тужби и да биде принудена сама да го покрие целиот износ. Сепак, белгискиот премиер Барт де Вевер успеал да договори заштитен пакет со останатите членки на ЕУ, кој би стапил во сила доколку програмата биде одобрена оваа недела.
Контрадикторни информации и дипломатска неизвесност
Иако исходот е крајно неизвесен, јасно е дека Белгија и нејзиниот премиер имаат клучна улога. Од белгискиот политички врв доаѓаат сигнали дека преговорите „се движат наназад“, помалку од 24 часа пред самитот.
Во меѓувреме, унгарскиот премиер Виктор Орбан изјави дека Европската комисија се откажала од планот со руската имотна маса и дека турка заедничко задолжување – што Будимпешта го одбива. Висок функционер на ЕУ тоа го демантираше, нагласувајќи дека репарацискиот заем сè уште е на маса.
Парадоксот на правниот ризик
Британскиот Telegraph објави анализа на Сер Вилијам Браудер и Џемисон Фајрстоун, кои предупредуваат дека ако заемот не помине, правните ризици за Белгија остануваат, но без никаква заштита.
Клучниот правен ризик, велат тие, веќе е создаден со одлуката за неодредено замрзнување на руските средства, додека вториот чекор – заемот – не создава нови ризици бидејќи не се одзема ниту едно евро од Русија.
Најлошото можно сценарио
Неуспехот на планот би бил катастрофален за Украина, лош за европската безбедност и потенцијално разорен за Белгија и Euroclear. Единствениот начин Белгија да ја добие договорената заштита е договорот да биде постигнат.
„Ќе стане ли Барт де Вевер херој на Белгија, ЕУ и Украина – или ќе ги прецени своите карти и ќе изгуби сè во последен момент?“, заклучуваат авторите.
