Лидерите на Европската унија се откажаа од планот за досега невиден репарациски заем за Украина и наместо тоа ќе соберат 90 милијарди евра преку заедничко задолжување, со цел да го финансираат Киев во наредните две години. Унгарија, Чешка и Словачка нема да учествуваат во овој аранжман, пишува Euronews.
Откако преговорите заглавија поради барањето на Белгија за неограничени гаранции пред користењето на замрзнатата руска имотна сопственост, лидерите на ЕУ се свртеа кон издавање заеднички долг. Со тоа ќе се обезбеди финансиска стабилност на Украина во 2026 и 2027 година, а товарот ќе падне врз заедничкиот буџет на Унијата.
Белгиските барања го урнаа договорот
Во пресрет на самитот во Брисел во четвртокот, лидерите инсистираа дека нема план Б и ги удвоија напорите за воведување репарациски заем обезбеден со замрзнатата имотна сопственост на Руската централна банка. Германскиот канцелар Фридрих Мерц ги предводеше овие напори, но без успех, бидејќи белгиските барања за неограничени гаранции го направија планот неодржлив за другите членки.
Овој неуспех претставува удар за Мерц и за претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, кои го промовираа планот како најдобра опција. Дискусијата во четвртокот беше насочена кон ублажување на загриженоста на белгиската влада. Премиерот Барт Де Вевер со недели заземаше цврст став, тврдејќи дека нема да прифати лош договор кој би ја изложил неговата земја на руска одмазда. Неговото барање за „неограничени гаранции“ за заштита на Белгија и финансиската институција Euroclear се покажа како неприфатливо за другите.
Унгарија, Чешка и Словачка надвор од шемата
Уште пред самитот, Унгарија јасно стави до знаење дека нема да се согласи со репарациски заем. Премиерот Виктор Орбан одбива финансиски да ја поддржи Украина и често ги критикува европските колеги за начинот на кој ја водат војната. Но, кога стана јасно дека Белгија и другите членки не можат да се договорат, Орбан, заедно со словачкиот премиер Роберт Фицо и чешкиот премиер Андреј Бабиш, состави план за излез од ќорсокакот.
Во заклучоците од самитот, лидерите се согласија дека Унгарија, Словачка и Чешка ќе бидат изземени од каква било одговорност поврзана со заемот преку механизмот „засилена соработка“. „Секоја мобилизација на ресурси од буџетот на Европската унија како гаранција за овој заем нема да има влијание врз финансиските обврски на Чешката Република, Унгарија и Словачка“, стои во текстот што го одобрија сите 27 земји.
Орбан: Украинците никогаш нема да можат да го вратат заемот
Орбан потоа изјави пред новинарите: „Изгледа како заем, но Украинците никогаш нема да можат да го вратат“, додавајќи: „Во суштина, тоа е изгубен пари. А оние што стојат зад овој заем ќе ја преземат одговорноста и финансиските последици“.
Прва реакција од Украина
Одлуката на Европскиот совет да ѝ обезбеди на Украина 90 милијарди евра за периодот 2026–2027 е одлучувачки чекор за зачувување на економската отпорност и фискалната стабилност во услови на војна, порача украинската премиерка Јулија Свириденко.
Како што истакна таа, оваа поддршка „носи предвидливост во јавните финансии на Украина, овозможува продолжување на финансирањето на одбраната и клучните функции на државата и ја зајакнува довербата на меѓународните партнери“.
„Руската агресија има своја финансиска цена“, наведе Свириденко, додавајќи дека руската државна имотна сопственост останува замрзната и дека работата на репарацискиот заем продолжува во согласност со правото на Европската унија и меѓународното право. Таа нагласи дека економската стабилност е предуслов за безбедноста – и за Украина и за Европа.
Реакции по тешките преговори
По самитот што заврши во раните утрински часови, фон дер Лајен, во придружба на данската премиерка Мете Фредериксен, изјави дека примарната цел сепак е постигната – финансирањето на Украина е обезбедено. „Крајниот заклучок по денешниот ден е дека нашата поддршка за Украина е загарантирана“, рече Фредериксен.
Сепак, принципот дека Русија мора да плати за штетата нанесена на Украина не беше реализиран. Европските земји-членки ќе се задолжуваат на финансиските пазари и ќе плаќаат камати. Иако заемот за Украина ќе биде без камата, а Киев би требало да го отплатува со средства од руски репарации, не е сигурно дали Русија некогаш ќе плати отштета, што значи дека заемот лесно би можел да се претвори во неповратна помош.
„Тие беа нервозни поради изразот ‘неограничени гаранции’“
Белгискиот премиер Де Вевер изјави дека зборот „неограничени“ ги направил неговите колеги „нервозни“ и дека исходот го потврдил ставот на неговата земја. „Денес докажавме дека гласот на малите и средните земји-членки исто така се брои. Одлуките во Европа не се водат едноставно од најголемите престолнини или институции. Тие се колективни“, изјави тој, суптилно алудирајќи на Германија.
Од друга страна, германскиот канцелар Мерц изјави пред новинарите дека „Европа го покажа својот суверенитет“ со прифаќањето на заеднички долг. „Кога станува збор за руската имотна сопственост, само малку ја сменивме временската рамка“, додаде тој, тврдејќи: „Руската имотна сопственост ќе се користи како обезбедување за заемот“.
