Европската комисија е обвинета за неправилно управување во процесот на отворање на климатските и еколошките закони, по сериозни пропусти во транспарентноста и процедурите што се сметаат за основа на доброто управување во ЕУ. Ова го утврди Европскиот омбудсман во објавениот извештај денес, кој отвори критичка дебата за интегритетот на европското креирање политики во момент на засилен притисок врз Зелената агенда.
Истрагата беше покрената по жалба на осум реномирани меѓународни организации за човекови права и заштита на животната средина. Тие тврдеа дека Комисијата ги отворила законите од Зелената агенда „набрзина и под силен лобистички притисок“, посебно директивата за корпоративна должна грижа, правилата за корпоративно одржливост и делови од заедничката аграрна политика.
Омбудсманот Тереза Ањињо порача дека Комисијата мора да демонстрира поголема отчетност и јавна одговорност: „Европските граѓани имаат право да знаат кога и зошто се менуваат законите што ја определуваат климатската политика. Без транспарентност, довербата се губи.“
Што точно утврди Омбудсманот
По увид во документација и разговори со службите на Комисијата, Омбудсманот утврди „повеќе сериозни процесни отстапувања“ кои го доведуваат во прашање интегритетот на процесот на одлучување. Наодите ги нагласуваат следните слабости: Комисијата не спровела процена на влијанието, иако тоа е задолжителен чекор при значајни законски промени и не била спроведена климатска процена, иако законите директно се однесуваат на климатските цели на ЕУ. Исто така, изостанала јавна консултација, што ја ограничува транспарентноста и ја отвора вратата за влијание од ограничена група интересни актери. „Итноста“ што Комисијата ја наведува како причина за забрзаната постапка не е доволно образложена и документарно поткрепена.
Ова е особено чувствително бидејќи ЕУ во наредните денови ќе претстави нов пакет за „поедноставување“ на законите за животна средина, што според критичарите претставува отстапка кон индустриски и политички притисоци.
Притисок од индустријата и меѓународната трговија
Законите кои беа отворени претставуваат основа за одржливо корпоративно однесување и имаат влијание врз глобалните синџири на вредности. Неколку држави–членки и деловни групи тврдеа дека законите создаваат „преголем административен товар“.
САД, пак, се противеа на директивата за должна грижа, тврдејќи дека ЕУ создава преголеми обврски за компаниите и нарушува трговски интереси.
Овие притисоци, според Омбудсманот, не смееле да доведат до одлуки без анализа на влијание и јавна расправа.
Реакцијата на граѓанските организации
Организациите — меѓу кои „ClientEarth“, „European Coalition for Corporate Justice“ и „Global Witness“ — предупредија дека Комисијата со овие чекори ги поткопува темелите на Европскиот зелен договор.
Во заедничката изјава тие велат: „Ова е забрзано слабеење на три клучни закони кои ги штитат човековите права и животната средина. Процес кој ги игнорира луѓето и природата.“
Проблеми и во други области
Омбудсманот исто така ги анализираше процедурите околу повторното отворање на заедничката аграрна политика (март 2024) и мерките за борба против криумчарење мигранти (ноември 2023). Во двата случаи повторно се појавуваат истите недостатоци — забрзана процедура, отсуство на анализи и ограничен јавен увид.
Ова отвора поширока загриженост: дали ЕУ се движи кон модел во кој политичките притисоци ја надминуваат стандардната институционална дисциплина и процедури.
Како понатаму?
Иако Омбудсманот не препорача санкции, тој повика на враќање кон стандардите на добро управување, со: засилена документација за секое исклучување од правилата, консултации со јавноста, јасни објаснувања за сите регулаторни промени.
Овој извештај доаѓа во период на силни политички притисоци врз климатските политики, па останува да се види дали Комисијата ќе ја подобри транспарентноста или ќе продолжи со практики што веќе се оценети како неправилно управување.
