Брисел се надеваше дека летниот договор со САД ќе стави крај на трговската конфронтација. Но надежта траеше кратко. Само еден ден по пофалната колумна на Урсула фон дер Лајен, во која договорот беше опишан како „стабилен чекор напред“, Доналд Трамп ја разниша таа илузија со една објава на социјалните мрежи.
Нов бран казнени тарифи, насочен кон сите земји што применуваат „дискриминаторски“ дигитални даноци или регулативи, плус ограничувања на извоз на напредни американски технологии. Без директно да ја спомне ЕУ, пораката беше јасна – Брисел е целта, со своите строги закони за тех-гигантите.
Јулскиот договор требаше да донесе примирје: ЕУ прифати болна тарифна рамка од 15% на дел од својот извоз, а САД ветија повлекување на нови бариери. Но вистинската причина за незадоволството од Вашингтон беа европските закони: DSA, DMA, и новите правила за вештачка интелигенција – кои директно засегаат компании со седиште во Силициумската долина.
Брисел одби да ги стави овие регулативи на маса, бранeјќи го својот суверенитет. Наместо тоа, заедничката изјава содржеше блага формулација за „неоправдани дигитални бариери“, што на хартија изгледаше како компромис. Но практиката покажува поинаку.
Објавата на Трамп го врати дијалогот не неколку чекори, туку целосно назад. Ова повеќе не е само трговска кавга – туку судир на два системи. ЕУ инсистира на строги правила за конкуренција, транспарентност и дигитална безбедност. Белата куќа, под водство на Трамп, пак, ги гледа како закани кон американската економија и „национален интерес“.
Дополнителна тензија предизвикаа и извештаите дека администрацијата на Трамп разгледува санкции кон европски функционери што работат на дигиталната регулатива. Брисел остро реагираше, отфрлајќи го наративот за „цензура“ и потенцирајќи дека правилата важат подеднакво за сите – без оглед на потеклото на компанијата.
Под површината на тарифите се крие подлабока геополитичка дебата: кој поставува правила во дигиталната економија? Европа со години работи на тоа да биде глобален стандардот – САД, пак, сега користат економски и политички притисок за да ги разнишаат тие амбиции.
Особено симптоматично е што Трамп реторички се усогласува со позициите на американските тех-компании, токму оние што ЕУ ги става под лупа преку DMA и DSA. Тие не се само компании – тие се и лобисти, со директен пристап до врвот на американската извршна власт.
Од Брисел порачуваат: „Не преговараме за закони под притисок“. Но зад сцената, ЕУ мора да одлучи дали конечно ќе одговори со слични инструменти: контрацарини, скрининг на инвестиции, огледални регулативи, и контрола на критични технологии. До сега, Брисел преферираше стратегија на трпение, дури и кон Кина. Но оваа конфронтација е поразлична – затоа што доаѓа од сојузник.
Како што изјави Валери Аје, лидерка на европските либерали:
„Со сојузници не се уценуваме. Европските закони се резултат на демократски процес, не на преговори со твитови.“
Прашањето е: ќе остане ли ЕУ само на зборови – или конечно ќе ја покаже и втората половина од својата стратегија?
