Граѓаните на трети држави кои патуваат во ЕУ наскоро ќе мора да користат нов дигитален систем на надворешните граници, овозможувајќи електронско евидентирање на влез и излез (ЕЕS). Конечниот старт е закажан на 12 октомври 2025 година.
Што значи тоа за патниците?
Новиот систем редовно ќе регистрира имиња, документ за патување, биометриски податоци (лице и отпечатоци) и датум и место на влез и излез. Биометријата ќе се чува во базата на податоци до три години, по воведувањето. Потоа доволно е еднаш да се скенира аватар или отпечаток при секое преминување граница, кој ќе се споредува со зачуваните податоци
Системот се однесува на државјани на земји надвор од ЕУ (на пр. Обединетото Кралство, САД), кои не се ЕУ државјани или немаат долгогодишни визи. ЕУ и државјаните со дозвола за престој не се опфатени
Како ќе се воведува EES?
Системот нема да се активира одеднаш во сите земји, туку ќе се воведува постепено внатре во период од шест месеци, почнувајќи од 12 октомври 2025 година до април 2026 — кога ќе биде целосно оперативен на сите гранични премини.
Во раната фаза само дел од граничните премини ќе се користат со EES, во меѓувреме ќе се стапуваат и пасоши како до сега. Вториот биометриски чек ќе се користи за споредба со веќе зачуваните податоци.
Ќе има ли застој на границите?
Патниците може да се соочат со поголеми времиња на чекање поради потребата од нова технологија и скенери што се поставуваат на сите земјишни, поморски и воздушни премини во Шенген зоната. Но, ЕУ вети дека ќе соработува со земјите членки за “лако и ефективно спроведување на системот” и ќе спроведе информациски кампањи и активности за подигање на свеста кај патниците низ аеродромите и конзулатите во трети земји.
Што после тоа?
EES ќе биде следен од ETIAS (European Travel Information and Authorisation System), кој треба да започне во крајот на 2026 година, со преоден период од најмалку шест месеци, што значи обврска за авторизација најрано од 2027 година.
ETIAS ќе бара онлайн апликација, внесување на лични податоци, плаќање такса од околу €20 (не €7 како изворно предвидувано), и ќе биде валидна три години или до истек на пасошот. Исклучоци: деца под 18 и возрасни над 70, кои само треба да аплицираат, но не плаќаат такса travelobiz+1The Times+1.
Акции на транспортниот сектор:
На пример, Eurostar веќе ги зголемува кабини и дозволи патници да се качуваат на возовите 30 минути порано, а и двојно да ги зголеми граничните службеници и шалтерите, за да го олесни преминот кога EES и подоцна ETIAS ќе бидат активни
