Во две одделни најави на ист ден, Европската комисија започна нова офанзива против употребата на тутунот преку повисоки даноци, чекор кој се очекува да ги зголеми цените на цигарите и други производи со тутун низ целата ЕУ.
Во средата беа претставени два големи предлога: Долгоочекуваната ревизија на Директивата за оданочување на тутунот и новиот инструмент наречен Сопствен приход од акциза на тутун (TEDOR).
Што ќе опфати новата директива?
Ревидираната директива има за цел:
- Зголемување на минималните акцизни стапки – даноци кои се наплатуваат на специфични производи, како тутунот.
- Проширување на опфатот за да ги вклучи и:
- течности за електронски цигари,
- тутун за џвакање и за нос,
- никотински вреќички и други нови никотински производи,
- суров (необработен) тутун.
Што претставува TEDOR?
TEDOR е дел од новата €2 трилиони вредна долгорочна буџетска рамка на ЕУ и ќе обезбедува нов извор на приход за ЕУ што е независен од придонесите од земјите членки.
Предлогот вклучува: Единствена стапка од 15% на количините на произведен тутун и сродни производи пуштени во потрошувачка, пресметана според минималната акцизна стапка во секоја држава.
Комисијата проценува дека TEDOR би можел да донесе околу €11,2 милијарди годишно.
Сепак, сè уште не е јасно за што ќе се користи приходот – дали за отплата на долгови од фондот NextGenerationEU или за намалување на придонесите на земјите во буџетот на ЕУ.
„Сопствените ресурси немаат специфична намена – тие одат во годишниот буџет без да се обележат,“ рече претставник на ЕУ.
Прв поголем чекор против тутунот по многу години
Ова се првите значајни промени во законодавството за оданочување на тутунот на ЕУ по години. Поширока ревизија на правилата беше очекувана во мандатот на Урсула фон дер Лајен, но засега е во застој.
Програмата „Европа против ракот“, главна здравствена иницијатива на Комисијата, ја истакна важноста на даноците за намалување на пушењето, особено кај младите.
Но, честите одложувања покренаа сомнежи за влијанието на тутунската индустрија врз политиките.
Нови правила за постојните и новите производи на тутунот
Новата директива ќе ги: Ажурира минималните акцизни стапки на традиционалните тутунски производи (последен пат ревидирани во 2010 г.). Ќе определи акцизен данок за цигари од најмалку 7,5% до најмногу 76,5% од вкупниот даночен товар, ќе ги затегне контролите врз суровиот тутун, кој често завршува на нелегални пазари и подобро ќе следи прекуграничната трговија со тутун преку проширување на електронскиот систем за следење и на суровиот тутун
Следните чекори: Тежок пат предлогот
И TEDOR и ревидираната директива ќе се соочат со значителни политички пречки, бидејќи даночните закони во ЕУ мора да бидат едногласно усвоени од сите земји членки.
Европскиот парламент само се консултира, но нема законодавна моќ во оваа област.
Некои земји, како Италија и Грција, веќе изразија противење на зголемување на даноците за тутун.
Сепак, притисокот расте: во март 2025 г., 12 министри за здравство испратија писмо до еврокомесарот Оливер Вархељи, барајќи поенергични чекори против тутунот и новите никотински производи.
И покрај поддршката, постигнувањето едногласност останува голем предизвик, особено за приходи како TEDOR што бараат одобрение и во националните парламенти.
