Ова лето екстремните временски услови веќе го менуваат економскиот пејзаж на Европа. Според ново истражување, до 2029 година екстремните времиња ќе предизвикаат загуби од 126 милијарди евра во економијата на ЕУ.
Студијата, предводена од др. Сехриш Усман на Универзитетот во Манхајм, во соработка со економисти од Европската централна банка (ЕЦБ), откри дека топлотни бранови, суши и поплави зафатија четвртина од сите региони во ЕУ летото 2025 година.
Овие екстремни временски услови предизвикаа краткорочни економски загуби од најмалку 43 милијарди евра оваа година, а вкупните трошоци се очекува да се зголемат на 126 милијарди евра до 2029 година. Веднаш претрпените загуби изнесуваат 0,26% од економскиот излез на ЕУ за 2024 година.
„Вистинските трошоци од екстремното време се појавуваат полека, затоа што овие настани влијаат врз животи и егзистенции преку различни канали што го надминуваат првичниот импакт. Службените проценки често доцнат“, објаснува Усман.
Сакани, но скриени трошоци
За разлика од традиционалните проценки кои се фокусираат само на уништената инфраструктура или згради, ова истражување се обидува да ги вклучи и скриените трошоци кои се множат со времето — како загуба на приходи од туризам, влијанија врз продуктивност, нарушување на синџирите за снабдување.
Во 2025, 96 региони се погодени од топлотни бранови, 195 од суши и 53 региони од поплави. Секој од овие экстреми влијае на економијата на различен начин — топлотата ја намалува продуктивноста, сушите го уништуваат земјоделството, а поплавите предизвикуваат штети и прекини кои траат со месеци.
Кои земји беа најпогодени?
Земјите од Медитеранот платија највисока цена. Во јужна Европа — како Шпанија, Италија, Португалија, јужна Франција и Грција — ризикот од суши и топлотни бранови е особено голем.
Италија има проектирани загуби од 11,9 милијарди евра во 2025, кои се очекува да достигнат 34,2 милијарди до 2029. Франција веднаш претрпе загуби од 10,1 милијарда, а се очекува вкупно 33,9 милијарди. Шпанија е една од најпогодените, со сите три типа екстремни временски појави. Проценетите загуби се 12,2 милијарди евра оваа година и 34,8 милијарди до 2029.
Помалите економии, како Малта, Кипар и Бугарија, иако со помали вкупни загуби, доживуваат поголем удар во однос на нивниот економски капацитет — загубите често надминуваат 1% од нивната бруто додадена вредност (GVA).
Иако штетите се помали во земјите како Данска, Шведска и Германија, зачестаноста и јачината на екстремните временски настани (особено поплавите) расте. Автораите на студијата предупредуваат дека и покрај малата релативна штета, апсолутните загуби „не се занемарливи“.
Во целина, веднаш претрпените трошоци ова лето изнесуваат 0,26% од економскиот излез на ЕУ за 2024 година. До 2029, се очекува таа бројка да порасне на 0,78% — економски значителен потенцијален губиток.
Авторите нагласуваат дека овие проценки се претпазливи и можеби ја претставуваат само „врв на ледената глечер“ за климатските трошоци ова лето. Не се вклучени синергетските ефекти кога неколку екстремни појави се случуваат истовремено, како што се топлотни бранови и суши, ниту опасности како шумски пожари или штети од град и ветер.
Истражувањето покажува дека екстремното време не е повеќе далечна закана; тој веќе обликува економијата на Европа.
„Точните проценки овозможуваат политичарите да обезбедат поддршка и да прилагодат стратегии додека ефектите се уште се развиваат“, вели Усман.
Заедно со итните намалувања на емисиите на гасови, се повикува и на зголемени инвестиции во адаптација на климата — како заштита од топлина во градовите или подобро управување со водните ресурси. Но се укажува дека самите мерки за адаптација се скапи и не секогаш се најпродуктивна социјална инвестиција, и дека се потребни поточни економски анализи за дизајн на политики кои ќе бидат ефективни и социјално праведни.
