Дезинформациите стануваат најголема закана за Европа. Новите истражувања покажуваат дека ширењето на лажни информации – таканаречените „fake news“ – веќе не е само медиумски предизвик, туку се смета за една од најсериозните закани по европските општества. Она што до пред неколку години изгледаше како проблем ограничен на социјалните мрежи, денеска е директно поврзано со довербата во институциите, демократијата и политичката стабилност.
Дезинформациите на врвот на грижите
Во Германија, Полска, Холандија, Шведска и Велика Британија граѓаните најчесто одговараат дека токму дезинформациите се најголемата опасност за нивните земји. Во Франција, Италија, Унгарија и Шпанија тие се рангирани веднаш зад економските и безбедносните предизвици, додека Грција останува исклучок – таму економијата и климатските промени се далеку поголема грижа. Истражувањето покажува дека во земјите каде политичките дебати се најостри, недовербата во информациите е најголема. Холандија и Шведска, кои традиционално се сметаат за стабилни демократии, сега го гледаат ширењето на лажни вести како главна закана за нивниот начин на живот.
Политички и генерациски поделби
Загриженоста во голема мера зависи од политичката припадност. Во Германија, на пример, само 55 % од поддржувачите на десничарската AfD ја сметаат дезинформацијата за закана, наспроти 89 % кај нивните политички противници. Слични разлики се забележуваат и во Полска и Унгарија, каде што јавната перцепција за „fake news“ е силно обоена од идеологијата. Генерациската поделба е исто толку видлива. Постарите граѓани многу почесто веруваат дека лажните вести се сериозен проблем кој може да влијае врз избори, општествена кохезија и меѓународни односи. Помладите, пак, иако свесни за постоењето на дезинформации, имаат поголема толеранција и често ги гледаат како дел од „дигиталната нормалност“.
Глобален феномен со долгорочни последици
Дезинформациите се меѓу најголемите грижи во речиси сите од 25-те анализирани земји. Единствено во Израел тероризмот е посериозна закана од невистинитите информации. Светскиот економски форум предупредува дека манипулациите со информации, особено оние поттикнати од вештачка интелигенција, се проценуваат како најголем краткорочен ризик за глобалната стабилност – дури пред климатските промени и кибер-заканите. Ова значи дека прашањето веќе не е само медиумско, туку и геополитичко. Дезинформациите можат да ја намалат довербата во изборните процеси, да поттикнат социјални поделби и да влијаат врз меѓународните односи.
Европскиот одговор
Европската комисија последниве години вложува сериозни напори за справување со овој феномен. Дигиталниот закон за услуги (Digital Services Act) поставува нови правила за одговорност на технолошките компании во борбата против дезинформации. Во сила е и Кодексот за дезинформации, кој обврзува поголема транспарентност од страна на платформите како Facebook, X (Twitter) и TikTok. Покрај тоа, се поддржуваат иницијативи за медиумска писменост и програми за проверка на факти, кои треба да им помогнат на граѓаните подобро да ги препознаваат манипулативните содржини. Целта е јакнење на отпорноста на општествата, а не само „гасење пожари“ кога дезинформациите веќе ќе се прошират.
Дезинформациите се европски приоритет – во голем број земји тие се гледаат како најголемата закана. Од Германија и Холандија, до Италија и Шпанија, заканата е препознаена, но со различна тежина. Политиката и генерациите влијаат врз перцепцијата – поделбите се длабоки и се забележуваат насекаде. Заканата е глобална – веќе се третира како најголем краткорочен ризик за светот. Затоа е потребна е поголема мобилизација на Европа – преку закони, едукација и нови алатки за борба против лажни вести.
