Брисел, 9 септември 2025 – Ден пред претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен да го одржи својот годишен говор за состојбата на Унијата, 470 организации од цела Европа излегоа со заедничка изјава. Пораката е јасна: плановите за дерегулација и „поедноставување“ на европските правила претставуваат сериозна закана за работничките права, животната средина и дигиталните слободи.
Коалиција против „регулаторното цунами“
Изјавата, иницирана од Европската федерација на синдикати во јавните служби (EPSU) и поддржана од стотици здруженија, синдикати и граѓански платформи, го опишува најавениот пакет на Европската комисија како „регулаторен цунами“ кој ќе им користи на корпорациите, но ќе ја остави јавноста без соодветна заштита.
Според EPSU и нивните партнери, иницијативи како „Implementation Dialogues“, „Targeted Consultations“ и „Reality Checks“ звучат технички, но суштински значат помалку проверки и послаби стандарди. Наместо да создаваат правна сигурност, тие го отвораат патот за лобистичко влијание и укинување на правилата што досега ја гарантираа безбедноста на работниците, квалитетот на воздухот и водата, како и дигиталната приватност.
Време и политички контекст
Повикот не е случајно објавен во пресрет на „State of the Union“. Говорот на претседателката на Комисијата секоја година ја дефинира агендата за наредниот период. Токму затоа организациите решија да се мобилизираат токму сега, за да го свртат вниманието кон ризиците од прекумерната дерегулација.
Според нив, Европската унија се движи кон модел каде што конкурентноста се става пред заштитата на луѓето и животната средина. Тоа, како што предупредуваат, е опасна игра која може да ја поткопа довербата на граѓаните во европските институции.
Гласови на отпорот
Меѓу најгласните критичари е Kenneth Haar од Corporate Europe Observatory, кој нагласува дека Комисијата практично ги исполнила желбите на корпоративните лоби групи. „Ова е длабоко недемократски процес, кој го заобиколува гласот на граѓаните и ја засилува зависноста на институциите од големите компании,“ изјави тој.
Ella Jakubowska од European Digital Rights (EDRi) предупреди дека во дигиталната ера, силните и конзистентни закони се единствениот начин да се заштитат основните права. „Демократските проверки и баланси се нападнати од оние што го ставаат профитот пред човековите права,“ нагласи таа.
Слични предупредувања дојдоа и од активисти за животна средина, кои потсетија на случаите со загадување од PFAS-хемикалии во Белгија и на обидите за експлоатација на рудници во заштитени зони во Шпанија. За нив, дерегулацијата не е апстрактен процес, туку реална закана за здравјето и иднината на локалните заедници.
Ризиците за демократијата
Потписниците на изјавата велат дека суштинската опасност не е само слабеење на конкретни закони, туку и подривање на самиот демократски процес. Ако регулативата се обликува во затворени кругови меѓу институциите и корпоративните претставници, јавноста останува без глас.
За нив, регулацијата не е „товар“ туку гаранција за достоинствен живот. Тие потсетуваат дека правото на вода, на чист воздух, на безбедни работни услови и на дигитална приватност се изборени токму преку правила кои денес се доведуваат во прашање.
Повици за промена на курсот
EPSU и останатите организации бараат од фон дер Лајен и европските лидери да го прекинат овој процес и да ја стават јавната добробит пред интересите на корпорациите. Според нив, силните закони се предуслов за социјална правда, климатска акција и почитување на човековите права.
Доколку Комисијата продолжи по патот на дерегулацијата, предупредуваат тие, Европа ризикува да влезе во нова фаза на социјална и еколошка несигурност.
