На секои две години, данските ученици од 8-мо до 10-то одделение учествуваат во Сколевалг – „симулирани“ избори за да учат за демократијата.
Три недели, учениците дискутираат за околу 20 теми, од миграција и климатски промени, до даноци или образование, а потоа „гласаат“ за вистинските партии што учествуваат на парламентарните избори.
Децата на овој начин се подготвуваат за идните гласања, стекнуваат политичка самодоверба и ги разбираат демократските процеси.
На ваквите „курсеви за демократија“ обично нема табу теми, речиси сè е дозволено. Но, не за долго!
И тоа ќе се промени следната година, кога едно прашање ќе биде отстрането од дневниот ред: дали Данска треба да ја признае Палестина како суверена држава или не?
Забраната ја донесе претседателството на данскиот парламент, кое смета дека Газа е „премногу чувствително“ прашање за учениците.
Претседателот на парламентот, Серен Гаде, тврди дека ако дискусијата стане премногу жешка, наставниците можеби нема да можат да одржат ред и тоа би можело да направи повеќе штета отколку корист за разбирањето на демократијата кај учениците.
Прашањето за Палестина не е единственото контроверзно прашање во Сколевалг. Миграцијата, климатската политика и војната во Украина остануваат на дневен ред, иако често предизвикуваат жестоки дебати. Па што ја прави дебатата „премногу контроверзна“ за данските училишта?
Јонас Либеркинд, вонреден професор по педагошка социологија на Универзитетот во Архус, објасни дека дебатите стануваат жестоки кога несогласувањата околу фактите или вредностите се судираат со силни емоции. Други фактори се исто така важни: демографските карактеристики на учениците, нивното претходно знаење и претходното искуство во водењето тешки разговори.
Наместо да прогласува една тема за поконтроверзна од друга, Либеркинд тврди дека „демократското образование е доживотен процес“ и дека приоритет е да се осигури дека учениците се чувствуваат подготвени да учествуваат во конструктивни, понекогаш непријатни, дискусии.
За некои теми е потребен контекст и постепен развој на политичката писменост, што училиштата можат да го обезбедат.
Затоа, професорот ја разбира претпазливоста на парламентарното претседателство, но верува дека дискусијата за Израел и Палестина сè уште би можела да биде дел од Сколевалг следната година. Според него, данските училишта и наставници се добро подготвени за тешки дискусии, благодарение на „долгата традиција на дијалог и дебата“.
Покрај тоа, повеќето деца на овој начин веќе се запознаени со израелско-палестинскиот конфликт. Тие ги следат вестите преку TikTok, Instagram и други средства за информирање. За разлика од училниците, овие простори не се модерирани, лишени од историски контекст и честопати полни со поларизација.
Норвешките истражувачи открија дека од 7 октомври 2023 година, онлајн дискусиите за Газа станаа дополнително поларизирани, а понекогаш и насилни по тон, додека училниците остануваат меѓу ретките простори за конструктивен разговор.
Анкета на ниво на ЕУ го поддржува отворањето на чувствителни теми во училиштата: 73% од испитаниците сметаат дека овие дискусии се „многу важни“ за градење толеранција и донесување информирани одлуки кај идните возрасни.
Сепак, една третина од европските наставници сè уште се соочуваат со пречки и мора да балансираат, од родителски поплаки до политички притисок, кога се справуваат со вакви прашања. Неодамнешно данско истражување покажува дека речиси една четвртина од наставниците признаваат дека прескокнуваат барем една тема, честопати за да ја заштитат благосостојбата на учениците, да избегнат конфликт или затоа што не се чувствувале доволно подготвени за „тешки разговори“.
