Данок на богатство во Европа: Кои земји го наплаќаат и колку приходи носи?

Само три европски земји – Шпанија, Норвешка и Швајцарија – наплаќаат данок на нето богатство во 2025 година. Приходите од овој данок се мали, но дебатата за праведноста расте, особено поради зголемената нееднаквост.

Во последниве децении, неколку европски земји го укинаа данокот на богатство. До 2025 година, само три држави – Шпанија, Норвешка и Швајцарија – наплатуваат данок на индивидуално нето богатство, додека неколку други имаат даноци само на одредени категории имот. Според Европската централна банка, најбогатите 5% од населението во еврозоната на почетокот на 2025 година контролирале 45% од нето богатството на домаќинствата, а најбогатите 10% – дури 57.4%. Оваа концентрација на богатство ја одржува дебатата за праведноста на даноците во фокусот, особено во време на инфлација и економска неизвесност. Францускиот милијардер Бернар Арно остро се спротивстави на предложениот данок од 2% за граѓани со имот над 100 милиони евра, оценувајќи го како „смертен удар за економијата“.

Во Шпанија, данокот на богатство е прогресивен и се движи од 0.16% до 3.5% за имот над 700.000 евра. Резиденти се оданочуваат за глобалниот имот, додека нерезиденти – само за имотот во Шпанија. Дополнително, во 2022 година беше воведен и данок на солидарност, со стапки од 1.7% до 3.5% за лица со нето имот над 3 милиони евра, првично замислен како привремена мерка, но сега веќе постојана.

Норвешка наплатува 1% на имот над 1.7 милиони круни (околу 145.000 евра), со зголемување на 1.1% за имот над 20 милиони круни (околу 1.71 милион евра). Од вкупниот приход, 0.7% оди кај општините, а 0.3% во државната каса. Во Швајцарија, данокот се разликува по кантони, но е познат по тоа што опфаќа и поголем дел од средната класа, не само најбогатите. Во кантонот Цирих, данокот започнува за самци од 80.000 швајцарски франци (околу 85.500 евра), со стапка од 0.05%, а се искачува до 0.3% за имот над 3.49 милиони евра.

Некои земји имаат делумен данок на богатство. Франција има данок на недвижен имот над 1.3 милиони евра, со стапка до 1.5%. Исто така, Италија, Белгија и Холандија наплатуваат даноци на финансиски средства и други специфични форми на богатство.

Приходите од даноците на богатство варираат значително. Во 2023 година, Швајцарија собрала 9.5 милијарди евра од овој данок, што претставува 4.3% од вкупните даночни приходи и 1.16% од БДП. Шпанија инкасирала 3.1 милијарди евра (0.6% од даночните приходи), Норвешка 2.7 милијарди (1.5%), а Франција 2.3 милијарди евра, што претставува само 0.2% од вкупниот даночен приход.

Во последните 30 години, бројот на земји кои применуваат ваков данок се намалил драстично. ОЕЦД наведува дека во 1990 година 12 членки имале данок на богатство, а до 2017 останале само четири. Меѓу земјите што го укинале се Австрија (1994), Данска и Германија (1997), Холандија (2001), Финска, Исланд и Луксембург (2006), и Шведска (2007).

Причините за укинување најчесто се поврзани со административни трошоци, ограничена ефикасност и опасност од бегство на капитал. Според ОЕЦД, мобилноста на капиталот и пристапот до даночни раеви значи дека ваквите даноци често не ја постигнуваат својата цел за праведна прераспределба. Кристина Енахе од Tax Foundation објаснува дека кога данокот е концентриран врз мал број богати и мобилни поединци, дури и мало зголемување на стапките може да доведе до преселување на капитал и даночни обврзници во соседни земји. Освен што се губи приходот од данокот на богатство, земјите го губат и данокот на доход и потрошувачка – што се далеку поголеми извори на приход за буџетите.

е-Трн да боцка во твојот инбокс

Последни колумни