Европската Унија, која долго се претставува како бранител на светскиот поредок заснован на правила, се соочува со обвинувања дека го прекршува токму тој поредок со новиот трговски договор со САД. Договорот, постигнат на 21 август 2025 година, предвидува нулти царини за американски индустриски производи и одредени земјоделски добра — нешто што според експертите директно ја нарушува принципот на најповластена нација (MFN) на Светската трговска организација (СТО). Овој принцип бара секоја царинска поволност што една членка ѝ ја дава на друга, автоматски да важи и за сите останати членки.
Според правниот експерт Жулиен Бланкарт од адвокатската фирма SheppardMullin, „од перспектива на правилата на СТО, договорот е дискриминаторски“. Тој објаснува дека ваквите селективни поволности го нарушуваат меѓународниот трговски баланс и можат да бидат предмет на правна постапка во рамките на СТО.
Европската комисија, пак, тврди дека договорот е само прв чекор кон поширок процес на либерализација на трговијата меѓу двете страни, и се повикува на член 24 од правилникот на СТО, кој дозволува формирање на зони за слободна трговија под одредени услови — како покривање на поголем дел од трговијата и реципрочни намалувања на царините.
Сепак, според Бланкарт, сè уште не постои официјален правен текст на договорот, туку само заедничка политичка изјава. Тоа значи дека правната основа на договорот е „многу слаба“, и дека останува неизвесно како истиот ќе биде претставен пред СТО.
Теоретски, секоја друга членка на СТО може да поднесе жалба до Органот за решавање спорови на СТО и да го оспори договорот. Но, овој механизам е практично блокиран веќе неколку години, откако САД одбија да именуваат нови судии, парализирајќи ја функцијата на телото.
Покрај правната страна, тука е и политичката: доколку се утврди дека договорот не е во согласност со СТО, тоа би било сериозен удар за мултилатерализмот, и за кредибилитетот на ЕУ како глобален поддржувач на светскиот трговски систем.
„Ако биде прогласен за неусогласен со правилата на СТО, тоа би бил уште еден удар врз мултилатерализмот,“ предупредува Бланкарт.
