По поразот на здружените сили на Клеопатра и нејзиниот љубовник, римскиот генерал Марко Антониј, во Битката кај Акциум во 31 г. п.н.е., двојката се повлекла во Александрија. Неколку месеци подоцна, со римските легии на Октавијан пред вратите на градот, Антониј, во очај, се прободел со својот меч.
Соочена со загуба на кралството, Клеопатра, според преданието, извршила самоубиство на 10 август 30 г. п.н.е., дозволувајќи ѝ на отровна змија да ја касне неа и нејзините две верни слугинки.
Или сепак не?
Митот наспроти реалноста
Цврсти историски докази за смртта на Клеопатра – како и за голем дел од нејзиниот живот – се оскудни. Најобемните извори доаѓаат од римскиот писател Плутарх, кој живеел повеќе децении по нејзината смрт. Подоцнежните поети, драматурзи и филмски автори, врз основа на овие извори, ја претвориле Клеопатра во митска фигура – дефинирана најмногу преку нејзината заводничка моќ и врските со Јулиј Цезар и Марко Антониј.
Фикционализираните прикази на нејзиниот живот и смрт ѝ доделиле улога на трагична хероина во една од најголемите љубовни драми во историјата. Но зад оваа романтизирана слика стои кралица од крв и месо – влијателен политички лидер и последна владетелка на Птоломејската династија, која владеела со Египет повеќе од три века.
Што навистина се случило?
По поразот кај Акциум, Клеопатра и Антониј се повлекле во Александрија, гледајќи како нивните поддржувачи масовно пребегнуваат кон Октавијан. Како што наведува Стејси Шиф во својата биографија за Клеопатра (2010), тие го распуштиле своето „Друштво на неповторливи џигери“ и го основале мрачното „Придружници до смртта“. Клеопатра изградила двокатен мавзолеј во близина на храмот посветен на божицата Изида – нејзиното алтер его.
Кон крајот на јули 30 г. п.н.е., Октавијановите сили навлегле во градот, а Клеопатра се повлекла во мавзолејот. Откако слушнал дека таа починала, Антониј се прободел со меч. Донесен до неа, тој починал во нејзините раце.
Плутарх сведочи дека на 9 август, нејзиниот двор бил предупреден дека Октавијан планира да ги одведе Клеопатра и нејзините деца во Рим. Следниот ден, таа се затворила со своите две слугинки – Ирас и Хармион – и му испратила порака на Октавијан. Кога ја отворил пораката, во која барала да биде погребана покрај Антониј, веднаш наредил да се провери состојбата. Кога стражарите го скршиле влезот во мавзолејот, Клеопатра веќе била мртва, лежела на златен кауч, а нејзините слугинки биле мртви или во агонија. Имала 39 години и владеела повеќе од две децении.
Теоријата за каснување од змија
Најраспространетата верзија е дека Клеопатра извршила самоубиство со помош на змија – аспа или кобра. Ова би било симболично: аспата претставувала кралски симбол, а кобрата била поврзана со божицата Изида.
Но, египтолозите укажуваат на неколку нелогичности: кобрите биле големи – пет до осум стапки – и тешко можеле да се прошверцуваат во мавзолејот во корпа со смокви. Дополнително, отровот на кобрата дејствува релативно бавно, често оставајќи ги жртвите во болка со часови – неусогласено со сценариото во кое сите три жени умираат скоро истовремено.
Отров – поверојатна опција?
Некои историчари, како Страбон, претпоставиле дека Клеопатра можеби користела отровна маст. Други, како германскиот историчар Кристоф Шефер, тврдат дека можеби проголтала смртоносна мешавина од кукуда, волчја трева и опиум – базирано на антички извори и токсиколошки анализи. Оваа варијанта би објаснила побрза и помалку насилна смрт.
Дали навистина се самоубила?
И покрај доминантната верзија, некои истражувачи не ја исклучуваат можноста за убиство. Без директни сведоци и примарни извештаи, најголем дел од она што го знаеме доаѓа од Октавијан – кој имал јасен мотив. Додека била жива, Клеопатра претставувала сериозна политичка закана.
Дали тој ѝ дозволил да изврши самоубиство за да избегне јавна егзекуција, или пак организирал нејзина тивка ликвидација, не е јасно. Но, веднаш по нејзината смрт, Октавијан наредил да се убие Цезарион – синот на Клеопатра и Јулиј Цезар – за да ја затвори секоја можност за династиско наследство.
Египет потоа бил прогласен за римска провинција, а Октавијан, сега Август, станал првиот римски цар. Во своите списи, се погрижил неговата верзија на настаните – со змијата и сè – да биде запаметена.
Заклучок
Што навистина се случило зад затворените врати на мавзолејот на Клеопатра веројатно никогаш нема да дознаеме. Можеби најточно го кажал самиот Плутарх:
„Вистината за оваа работа – никој не ја знае.“
Извор: History
