Иако со децении се смета за клучен индикатор, холестеролот не е единствениот фактор на ризик. C-реактивниот протеин сè повеќе се истакнува како поважен сигнал за срцеви заболувања.
Од 1950-тите години е познато дека исхраната и холестеролот се поврзани со срцеви заболувања. Затоа ризикот од овие заболувања долго време се проценува главно врз основа на нивото на холестерол во крвта, кое лесно се мери во лекарската ординација.
Сепак, истражувањата од последните дваесет години покажуваат дека друг индикатор е често поважен. Станува збор за C-реактивен протеин, кој укажува на присуство на благо воспаление во телото. Се покажа дека е посигурен индикатор за ризик од срцеви заболувања од холестеролот.
Затоа, во септември 2025 година, Американскиот колеџ за кардиологија препорача, покрај холестеролот, рутински да се мери и нивото на Ц-реактивен протеин кај сите пациенти.
Што е Ц-реактивен протеин?
Ц-реактивниот протеин го произведува црниот дроб кога има инфекција, оштетување на ткивото или хронично воспаление во телото. Таквото воспаление често се јавува кај автоимуни болести, дебелина и дијабетес. Овој протеин е всушност знак дека имунолошкиот систем е активен.
Неговото ниво лесно се мери со крвен тест. Ниско ниво, под 1 милиграм на децилитар, значи дека нема значително воспаление во телото и дека ризикот од срцеви заболувања е помал.
Ако нивото е повисоко од 3 милиграми на децилитар, тоа укажува на зголемено воспаление и поголем ризик од срцеви заболувања. Студиите покажуваат дека Ц-реактивниот протеин е подобар предиктор за срцев удар и мозочен удар од LDL, таканаречениот „лош“ холестерол. Дури е докажано дека е исто толку добар индикатор за ризик како и крвниот притисок.
срцев холестерол
C-реактивниот протеин се произведува од црниот дроб кога има инфекција, оштетување на ткивото или хронично воспаление во телото
Зошто воспалението е важно за срцето?
Воспалението игра клучна улога во развојот на атеросклероза, односно акумулација на масни наслаги во артериите. Оваа состојба може да доведе до срцев удар или мозочен удар.
Кога крвниот сад е оштетен, на пример од висок шеќер во крвта или пушење, имуните клетки брзо доаѓаат на местото. Тие „собираат“ честички холестерол од крвта и создаваат масна плака во ѕидот на крвниот сад.
Овој процес трае со години. Во одреден момент, плаката може да пукне, што доведува до формирање на згрутчување на крвта. Згрутчувањето го прекинува протокот на крв и може да предизвика срцев удар или мозочен удар.
Затоа холестеролот не е единствениот проблем. Имунолошкиот систем игра важна улога во развојот на срцеви заболувања.
Дали исхраната влијае на C-реактивниот протеин?
Начинот на живот во голема мера влијае на нивото на C-реактивен протеин во крвта.
Исхраната богата со растителни влакна може да го намали воспалението. Тука спаѓаат грав, зеленчук, јаткасти плодови, семиња, бобинки, маслиново масло, зелен чај, чиа и ленено семе.
Редовното вежбање и губењето на тежината исто така помагаат во намалувањето на нивоата на овој протеин.
Ниското ниво на овој протеин, под 1 милиграм на децилитар, значи дека нема значително воспаление во телото.
Дали холестеролот е сè уште важен?
Иако холестеролот не е единствениот или најважниот индикатор за ризик, тој сепак е важен.
Не е само количината на LDL холестерол во крвта клучна. Бројот на честички во кои се наоѓа е исто така важен. Колку повеќе од овие честички, толку е поголем ризикот од срцеви заболувања.
Затоа тестот што го мери аполипопротеинот Б, односно бројот на честички холестерол, често е подобар индикатор за ризик од класичното мерење на холестеролот.
Нивото на аполипопротеин Б е под влијание на исхраната, физичката активност и телесната тежина. Влакната, јаткастите плодови и омега-3 масните киселини го намалуваат бројот на овие честички, додека премногу шеќер има спротивен ефект.
Постои и липопротеин(а), друг важен маркер. Ги прави честичките холестерол по„лепливи“, па затоа полесно остануваат во ѕидовите на крвните садови. Неговото ниво е претежно генетски определено и обично се мери само еднаш во животот.
Кој е најдобриот начин за спречување на срцеви заболувања?
Срцевите заболувања се јавуваат како резултат на неколку фактори кои дејствуваат во текот на целиот живот.
Затоа нивната превенција не е едноставна и не е ограничена само на отстранување на холестеролот од исхраната.
