Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEA) утврди дека заштитниот омотач над оштетениот четврти блок на нуклеарната електрана „Чернобил“ веќе не ги исполнува неговите клучни безбедносни функции. По инспекцијата спроведена по нападот со дрон од февруари, агенцијата заклучи дека конструкцијата повеќе не може сигурно да го задржува преостанатиот радиоактивен материјал – функција која, според експертите, претставува основниот столб на чернобилската безбедност. Иако носечките елементи не претрпеле трајни оштетувања, внатрешната структура и капацитетот на омотачот да го запира ширењето на радијацијата се сериозно нарушени.
IAEA предупреди дека неопходна е итна, целосна и долгорочна реконструкција на санираниот дел од заштитната обвивка, за да се спречи дополнително ослабување на материјалите кои веќе беа изложени на децении корозија, температурни осцилации и радиолошки оптоварувања. Организацијата ги посочи и потребите за подобрена контрола на влагата, ажуриран систем за надзор на корозијата и модернизирање на автоматските системи за следење на нивото на радијација — системи кои се клучни за рано откривање на критични промени.
Овој извештај доаѓа во момент кога војната во Украина повторно го актуелизира ризикот од нуклеарни инциденти. Како што претходно објави TRN.mk, Обединетите нации веќе предупредија дека заштитниот штит над објектот не ја задржува радијацијата на начин на којшто би требало, особено по ударот на дрон со високоразорна боева глава за кој Киев ја обвинува Москва. Русија, пак, ги отфрла обвинувањата, но ризиците остануваат реални. Чернобил не е активна електрана, но еден несоодветно контролиран пробив во заштитата може да предизвика ново, иако локализирано, радиоактивно ослободување.
Паралелно со ова, друга украинска нуклеарна централа, Запорожје, повторно остана без надворешно напојување, дури единаесетти пат од почетокот на војната. IAEA повторно предупредува дека секое вакво исклучување ја зголемува веројатноста од инцидент, бидејќи реакторите мора да бидат постојано разладувани и следени. Иако засега радиолошката состојба и во Чернобил и во Запорожје останува во „прифатливи граници“, ризиците се зголемени, а инфраструктурата старее, станува ранлива и под закана.
Извештајот на IAEA ја нагласува потребата не само за итна техничка санација, туку и за формирање сигурносен коридор што би им овозможил на меѓународните инженери и инспектори безбедно да работат во зоната. Во услови на активен вооружен конфликт, одржувањето на нуклеарната инфраструктура станува прашање не само на енергетска и еколошка безбедност, туку и на глобална стабилност. Најновите наоди практично укажуваат дека заштитната структура на Чернобил не може повеќе да се третира како стабилен долгогодишен штит и дека меѓународната заедница мора да дејствува брзо за да спречи повторување на најлошите сценарија од 1986 година.
