Чадот што го испуштаат шумските пожари е многу поопасен за здравјето отколку што претходно се мислеше, покажува ново истражување, според кое смртните случаи од краткорочна изложеност на ситни честички PM2.5 се потценети за 93%.
Истражувачите откриле дека просечно 535 лица годишно во Европа починале помеѓу 2004 и 2022 година како резултат на вдишување на токсичните честички PM2.5, кои се ослободуваат при шумски пожари.
Според стандардните методи, кои претпоставуваат дека PM2.5 од шумски пожари е еднакво смртоносен како оној од сообраќајот или индустријата, би се очекувале само 38 смртни случаи годишно.
Ова истражување се објавува во време кога шумските пожари беснеат низ јужна Европа, а новите податоци од европските системи за следење покажуваат дека 895.000 хектари (2,2 милиони акри) изгореле досега во 2025 година – рекорд за овој период од годината. Досега е испуштена повеќе од двојно поголема количина на PM2.5 од просекот за истиот период во последните две децении.
PM2.5 честичките од пожари се поштетни од оние од сообраќајот
„Претходно се претпоставуваше дека честичките од шумски пожари имаат иста токсичност како сите други честички,“ рече професорката Кетрин Тон од Институтот за глобално здравје во Барселона (ISGlobal), коавторка на студијата.
„Нашето истражување покажува дека – иако пожари не се случуваат често – здравственото влијание од иста количина честички е посилно кога тие доаѓаат од пожари,“ додаде таа.
Загадениот воздух е една од најголемите закани по човековото здравје, а новите истражувања покажуваат дека шумските пожари се значителен придонесувач кон глобалната смртност. Студија од декември утврди дека 1,53 милиони луѓе годишно умираат на глобално ниво поради краткорочна и долгорочна изложеност на загаден воздух од пожари.
Ризикот од смрт расте дури и по кратка изложеност
Истражувачите од ISGlobal се фокусирале на краткорочните ефекти од изложеноста, каде што има најсилна научна основа. Тие комбинирале дневни податоци за смртност од 32 европски земји со проценки за PM2.5 загадување од 2004 до 2022 година.
Со помош на модели што ја земаат предвид временската одложеност на последиците, тие откриле дека изложеноста на дим од пожари ја зголемува смртноста во следната недела.
За секој дополнителен микрограм PM2.5 во еден кубен метар воздух општата смртност се зголемува за 0,7%, смртноста од респираторни болести се зголемува за 1%, а смртноста од срцеви заболувања расте за 0,9%
Чадот убива тивко и далеку од пожарите
„Резултатите се загрижувачки, со оглед на тоа што шумските пожари и други екстремни климатски настани растат експоненцијално со климатските промени,“ рече проф. Антонио Гаспарини, епидемиолог од Лондонската школа за хигиена и тропска медицина, кој не бил вклучен во студијата.
Уништувачките пожари, засилени од екстремна жештина, веќе однесоа неколку животи низ јужна Европа и Балканот. Но, смртните случаи од токсичниот дим честопати не се забележуваат.
„Димот може да влијае на население што се наоѓа многу далеку од огнот,“ рече Тон. „Многу повеќе луѓе ќе бидат изложени на димот отколку на самите пламени.“
Истражувањето има ограничувања, но предупредувањето е јасно
Истражувачите велат дека студијата е ограничена од недостаток на податоци со разновидност, што ја отежнува проценката на ефектите според возраст и пол. Исто така, не можеле целосно да ги раздвојат ефектите на PM2.5 од пожари од оние на озонот, друг загадувач што се ослободува при пожари. Но, велат дека резултатите останале слични дури и кога моделот бил приспособен за озон.
Студија објавена во мај откри дека токсичното загадување од пожари влегува во домовите на над 1 милијарда луѓе годишно. Заклучено е дека пречистувачите на воздух се ефикасно, но скапо решение, а загадувањето во затворен простор може да биде тројно повисоко за време на пожар, дури и кога прозорците и вратите се затворени.
Пожарите ќе се шират и кон северот на Европа
Ризикот од пожари се зголемува со растот на стакленичките гасови, кои ја загреваат планетата и ја сушат вегетацијата. Иберијскиот полуостров е особено тешко погоден оваа година, при што Шпанија и Португалија сочинуваат најголем дел од изгорената површина во Европа.
Доцент Виктор Реско де Диос, шумарски инженер од Универзитетот во Љеида, вели дека појасот на пожари ќе се движи кон север во следните години и децении.
„Она што сега го гледаме, ќе се случува и во централна и северна Европа. Ова не е само медитерански проблем – ова е европски проблем,“ изјави тој.
