CERN — Европската организација за нуклеарни истражувања (на француски: Organisation européenne pour la recherche nucléaire) — е глобален лидер во истражувањето на фундаменталната физика. Сместен на границата меѓу Швајцарија и Франција, во близина на Женева, CERN е познат по клучни научни достигнувања како што се откривањето на Хигсовиот бозон и создавањето на World Wide Web.
Основан на 29 септември 1954 година, CERN претставува симбол на меѓународна научна соработка. Овој центар ги обединува најдобрите умови од целиот свет со заедничка цел: истражување на најдлабоките тајни на универзумот.
Почетоците на CERN
Идејата за основање на CERN се појавила по Втората светска војна, кога Европа настојувала да го обнови научниот напредок. Францускиот физичар Луј де Број предложил создавање европски истражувачки центар за фундаментални науки во 1949 година. До 1952, 12 земји, вклучувајќи ја и Југославија, го потпишале привремениот договор за основање на CERN. Центарот официјално започнал со работа во 1954 година.
Местото кај Женева било избрано поради неутралноста на Швајцарија и блискоста до меѓународни институции. Првиот директор на CERN бил Феликс Блох, добитник на Нобелова награда.
Развој и раст
Првите истражувања започнале со помал акцелератор на честички, наречен синкроциклотрон, кој бил пуштен во употреба во 1957 година. CERN постојано се развивал, особено во текот на 1960-тите и 1970-тите, со нови објекти како Протонскиот синхротрон.
Неутралната позиција на CERN овозможила соработка меѓу научници од Источниот и Западниот блок дури и за време на Студената војна. Иако Југославија ја напуштила организацијата во 1961, денес CERN има 23 земји членки и соработува со над 100 други земји.
Целта на CERN
Главната мисија на CERN е истражување на темелните закони на универзумот преку физиката на честичките. Со помош на акцелератори како Великиот хадронски судирач (LHC), научниците судираат субатомски честички при огромни брзини за да ги проучат условите што постоеле веднаш по Големата експлозија.
Најголемиот успех на CERN досега е потврдата за постоење на Хигсовиот бозон во 2012 година — честичка која го објаснува потеклото на масата. Ова откритие доведе до доделување на Нобелова награда во 2013 година.
Освен физиката, CERN има огромно влијание и на технологијата и општеството. World Wide Web, развиен од Тим Бернерс-Ли во 1989 година токму во CERN, целосно ја трансформираше глобалната комуникација. Технологиите развиени за потребите на истражувањето, како медицинските скенери, денес се применуваат и во здравството, индустријата и образованието.
Наследство и иднина
CERN е многу повеќе од истражувачка институција — тоа е доказ дека науката нема граници. И покрај контроверзии, како стравовите за создавање на „црни дупки“ во LHC (кои се научно неосновани), CERN останува симбол на знаење и иновации.
Со планови за изградба на идниот „Кружен судирач на честички“ (Future Circular Collider – FCC), CERN продолжува да ги поместува границите на науката и да инспирира нови генерации истражувачи.
