Политичките партии во Босна и Херцеговина започнаа жестока дебата околу тоа кој ќе биде назначен за главен преговарач со Европската Унија, само неколку месеци откако земјата доби зелено светло за отворање на пристапните преговори во март 2024 година.
Иако изборот на преговарач требаше да биде техничка процедура, прашањето прерасна во нов извор на политички конфликти меѓу партиите и етничките блокови, со потенцијал повторно да го забави процесот на приближување кон ЕУ.
Политички поделби и кандидати
Откако Претставничкиот дом на Парламентот на БиХ кон крајот на октомври усвои заклучок дека токму тоа тело ќе го именува главниот преговарач, дел од партиите веќе доставија свои предлози.
Владејачката СДП БиХ ја предлага професорката Лејла Рамиќ-Месиховиќ, додека „Нашa странка“ (НС) ја номинира Лејла Хасановиќ, исто така универзитетска професорка од Сараево. Од опозицијата, Српската демократска странка (СДС) го предложи Мирко Шаровиќ, поранешен министер за надворешна трговија, а Партијата демократског прогреса (ПДП) го предлага поранешниот дипломат Бранко Нешковиќ.
Меѓутоа, ниту една партија со хрватски предзнак, вклучително и ХДЗ БиХ, сè уште нема предложено кандидат. ХДЗ остро се противи на овој процес, оценувајќи дека именувањето на главниот преговарач е исклучива надлежност на Советот на министри, а не на парламентот.
ХДЗ: „Ова е неуставно и опасно“
Пратеникот на ХДЗ, Предраг Кожул, го опиша потегот како опасен преседан што може да ги наруши темелите на државното уредување: „Ова би било грубо дерогирање на парламентарната структура, бидејќи Парламентот на БиХ е дводомен. Ваквиот модел отвора Пандорина кутија – каде Претставничкиот дом би ги презел ингеренциите на целата законодавна власт. Тоа е неуставно и многу ризично за БиХ,“ предупреди Кожул.
Заклучокот беше изгласан со поддршка на дел од опозициските партии од Република Српска, додека против беа ХДЗ БиХ и СНСД на Милорад Додик.
Ситуацијата уште еднаш покажа дека на државно ниво во БиХ во практика функционираат две паралелни коалиции – една составена од граѓански и проевропски партии, и друга, формално владејачка, во која сè уште е и СНСД на Додик.
Иако граѓанскиот блок го исклучи СНСД од сите партнерства поради сецесионистичките потези на Додик, партијата сепак инсистира дека како член на коалицијата има право да го предложи главниот преговарач. Како можен кандидат се спомнува Ана Тришиќ Бабиќ, советничка на Додик и привремена претседателка на Република Српска.
ЕУ: „БиХ мора да има еден, доверлив глас“
Европската комисија се воздржа од коментар за внатрешните несогласувања, но во најновиот извештај за напредокот на земјите кандидати, објавен на почетокот на ноември, повторно нагласи дека именувањето на главниот преговарач и носителите на преговорите е меѓу приоритетите.
Шефот на Делегацијата на ЕУ во БиХ, Луиџи Сорека, изјави дека Унијата нема да арбитрира во процесот, но дека очекува:
„Босна и Херцеговина да има еден, јасен и доверлив глас во комуникацијата со Европската комисија. Главниот преговарач мора да зборува во име на целата земја и да има капацитет и ресурси за ефикасно водење на преговорите.“
Сорека додаде дека првата меѓувладина конференција меѓу ЕУ и БиХ сè уште може да се одржи до крајот на 2025 година — под услов земјата да го заврши процесот на институционална консолидација и да обезбеди функционален преговарачки тим.
„Не сакаме ситуација во која институциите во БиХ ќе губат време во 2026 година, токму кога другите земји од регионот ги прават завршните чекори кон членството,“ предупреди Сорека, посочувајќи на напредокот на Црна Гора и Албанија.
