Уметничкото име Бенкси е веќе синоним за уличната уметност која ги освојува срцата на луѓето и отвора дискусии за власт, слобода и општествени норми. Сепак, една од најголемите мистерии во уметничкиот свет останува прашањето: Кој е всушност Бенкси?
Првиот ден од Новата, 2025 година, во Белград беше отворена изложба на дела од еден од најмистериозните и највлијателни уметници на денешницата – Бенкси.
На изложбата, која се одржува во Поп-ап галеријата на Дечанска, во организација на словенечката галерија Deva Puri, посетителите можат да видат повеќе од сто дела на „најпознатиот непознат“ уметник во светот.
Покрај делата на Бенкси, на белградската изложба се претставени и дела од уметници кои влијаеле на Бенкси или соработувале со него на различни проекти. Изложените дела, кои ќе бидат достапни за јавноста до 6 април, се позајмени од приватни колекции ширум Европа.
Куратор на изложбата е Давид Рјазанцев, кој цели десет години работел на овој проект.
– Изложбата на Бенкси може да се организира на три начини – во соработка со самиот уметник, што досега се случило само во големи метрополи како Лос Анџелес и Лондон. Втората опција е едноставно да се преземат негови дела од интернет, да се испечатат и да се организира изложба, што ние го сметаме за погрешно, иако тоа сега е најчеста практика. Третиот начин, кој ние го избравме, е делата да се позајмат од галерии, музеи и приватни колекции, да се потврди нивната автентичност и на тој начин да се претстави вистинската приказна на Бенкси на јавноста – изјави кураторот.
Бенкси
Меѓу уметничките дела изложени во Дечанска се и оние со потпис на Ворхол, Пикасо и Блек Ле Рат. Изложбата ја открива разновидноста на уметничкиот свет на Бенкси, од неговите оригинални графики до омоти за музички изведувачи. Претставени се неговите соработки со Гринпис, Ник Кејв, како и неговата работа за „Симпсонови“.
Познати дела
Меѓу најпознатите дела на Бенкси што се изложени се: „Flying Copper“, „Monkey Queen“, „Bomb Hugger“, „Flag“, „Toxic Mary“, „Applause“… Исто така, изложени се и плочи со негови препознатливи графички мотиви, како што се „Flower Thrower“, „One Day We’ll Be In Charge“ и „Happy Chopper“. Претставени се и најпознатите уметнички проекти на овој мистериозен уметник, чиј идентитет сè уште не е познат: „Dismaland“, „Walled Off Hotel“, „Love Welcomes“…
Дополнителни активности
Посетителите можат да уживаат и во селфи-зони, од кои посебно се издвојува зоната каде што ќе можат да се фотографираат и да го рекреираат делото на Бенкси „Bomb Hugger“, најавија организаторите.
Теоријата за идентитетот на Бенкси:
Се верува дека вистинскиот човек зад Бенкси е Роби Ганингем, поранешен ученик од Бристол Катедралната школа во Велика Британија. Истражувачите и новинарите наоѓаат многу заеднички точки меѓу животот на Ганингем и растот на Бенкси како уметник. Според нив, географските, академските и стилските докази ги поврзуваат овие две личности, но никогаш не е потврдена оваа теорија. Со тоа, мистеријата продолжува да живее, а самото име Бенкси станува уметничка идеја која е многу повеќе од само личност.
Уметноста на Бенкси:
Уметноста на Бенкси претставува мешавина од хумор, политика и анти-авторитаризам, и често отвора важни општествени прашања. Со користење на шaблонски техники, неговите дела се изведуваат брзо, што му овозможува да ја прави својата уметност на јавни простори без да биде уловен. Овие дела честопати носат силни политички пораки, и со тоа ги привлекуваат критиките на системот.
Некои од најпознатите дела на Бенски вклучуваат:
- „Девојчето со балон” (2002): Веројатно најпознатото дело, симболизира надеж и невиност, прикажувајќи девојче кое ја крева раката за да го достигне балонот во форма на срце.
- „Секогаш има надеж”: Втора верзија на балон мотото, кое се поврзува со отпорност и искрена желба за позитивна промена.
- „Фрлачот на цвеќе” (2003): Најпознатото негово дело кое прикажува маскирана фигура како фрла букет цвеќиња наместо камен, што пренесува порака на мир во хаосот.
- „Ропски труд” (2012): Порака против консумеризмот и искористувањето на работниците, прикажувајќи дете како шие украси во облик на британското знаме.
Уметност која буди, опоменува, боли: Приказна за неговите десет најпознати дела
Бенкси (Banksy) е еден од најпрепознатливите уметници на графити и мурали низ светот. Не поради неговиот лик, туку поради неговите дела. Со оглед на тоа што цртањето графити сè уште е нелегална активност, и тоа поради користењето на јавниот простор и пораките кои ги испраќа, многу уметници – цртачи на графити, не сакаат да се изложуваат јавно. Тие цртаат тајно, во темница, ноќно време.
Уште од прв поглед, можеме да го препознаеме неговиот стил, а некои од неговите дела доживеале статус на култни. Во продолжение, разгледајте ги некои од неговите највпечатливи дела.
„There is Always Hope“ – Лондон
Некои велат дека ова е највпечатливото дело на Бенкси. Се појавува во South Bank во Лондон, околу 2002. година. Зборовите „There Is Always Hope“ се напишани веднаш до девојчето кое се протега кон својот балон во облик на срце. Овој графит говори за надежта, но истовремено покажува и недостижноста на истата, и бил еден од најдискутираните.
„Follow Your Dreams/Cancelled“ – Бостон
Тажен сликар, припадник на работничката класа, напишал зборови „Следете ги вашите соништа“, пред да се појават големи бели букви, како печат во црвен квадрат. Овој графит бил нацртан во мај 2010 година, на ѕидот на „Шабу Шабу ресторан“ во делот на Бостон познат како Chinatown. Пораката на графитот, како и секое Бенксијево дело, е повеќеслојна – Дали на работничката класа им се одземени соништата, или пак тоа го направиле владите и режимите?
Kissing Coppers – Брајтон
Овој мурал се појавил на ѕидот во Брајтон во 2004. година и привлекол внимание од страна на полицијата (која често се појавува во Бенксијевите дела и се исмева), како и од хомофоби. Брајтон е познат по својата геј популација, така што ова било, на некој начин, подарок за нив. Муралот бил внимателно отстранет во февруари 2014 година и продаден на приватен купувач во Мајами за сума која се верува дека била околу пола милион долари.
„Sweep it Under the Carpet“ – Лондон
Еден од најпрепознатливите Бенксијеви графити се појавил на ѕидот во северниот дел на Лондон, Chalk Farm Road, 2006. година. Прикажува жена облечена во костум на собарица, која мете прашина под „тепихот“, односно зад покривачот кој го прекрива ѕидот. Овој графит ја покажува отпорноста на западниот свет да се соочи со глобалните проблеми како што се, на пример, епидемијата на СИДА и други.
„Washing Zebra Stripes“ – Тимбукту, Мали
Некои од Бенксијевите дела се прилично забавни, но зад таа наивност се крие силна порака. Овој мурал кој прикажува жена која ги суши миените траги од зебра, се појавил во главниот град на Мали – Тимбукту. Покрај неа стои „гола“ зебра. Фактот дека е насликан во сиромашна земја, на некој начин ја покажува апсурдноста на користењето на водата за безначајни работи. Ова е порака за западните земји да се потрудат повеќе да помагаат на земјите во развој.
„Child Soldier“ – Лос Анџелес, САД
Темата на оружје и деца, односно искористувањето на деца во војни, често е присутна во Бенксијевите дела. Графитот што прикажува дете кое носи оружје, се појавил во Лос Анџелес во 2011 година, на ѕидот на „Urban Outfitters“. Не потраја долго. Пораката е јасна, и не само за Американците, туку и насекаде во светот.
Flying Balloon Girl – Израелска граница
Девојчето кое се држи за балони кои летат, исто така е препознатливо Бенксијево дело. Насликана е на ѕидот на контроверзната израелска граница во 2005 година и носи многу важна политичка порака. Многумина веруваат дека ова дело ги симболизира децата кои се затворени во замката на конфликтот помеѓу Израелците и Палестинците и кои копнеат за слобода.
„Swing Girl“ – Лос Анџелес
Бенкси го искористил веќе постојниот назив – паркинг, и направил игра со зборови. Од паркингот направил парк, нацртал девојче кое се лула, и укажал на тоа колку би ни бил животот поубав и поздрав ако немаше толку автомобили, и кога наместо сивите паркинзи би имало паркови и деца. Графитот се појавил во 2010 година на паркингот во центарот на Лос Анџелес.
„Napalm Girl“
Бенкси има многу графити и мурали кои го критикуваат конзервативизмот, а ова е еден од нив. „Napalm девојчето“ ја нацртал во 2004 година, како репродукција на познатата фотографија на голото девојче кое трча по воздухопловниот напад на виетнамско село, седумдесеттите години на минатиот век. Во Бенксијевата верзија, уплашеното девојче за рака ја држат Роналд МекДоналд и Мики Маус.
Brexit – Довер, Англија
Огромен мурал се појавил во мај оваа година и го покажува Бенксијевиот став во однос на Брегзит. На сликата се прикажува работник кој ја трга една од 12-те ѕвездички од знамето на ЕУ. Ѕвездите на знамето „симболизираат заедништво, солидарност и хармонија меѓу луѓето во Европа“, пишува на сајтот на ЕУ. Муралот, кој е последното Бенксијево дело, се појавил во прилично тешко време, кога Брегзит и сите постудени односи помеѓу владата на Тереза Меј и ЕУ во преговорите за излезот на Британија, ја окупирале централната позиција во изборите на 8 јуни.
Понатамошни уметнички подвизи на Бенски:
Бенкси е повеќе од само уличен уметник. Во 2010 година го издаде својот „Exit Through the Gift Shop”, документарен филм кој ги истражува феномените на уличната уметност и дури доби номинација за Оскар. Покрај тоа, неговиот проект Dismaland од 2015 година претставуваше мрачен и сатирачен тематски парк кој се фокусираше на критика на капитализмот и современиот живот.
Економијата на анонимната уметност:
Бенкси во исто време ја критикува и комерцијализацијата на уметноста и аплаудира против капиталистичкиот систем, но неговите дела достигнуваат огромни суми на аукции. Во 2018 година, „Девојчето со балон” беше уништено само неколку секунди по неговото продавање за 1,04 милиони фунти, но уништената работа сега е познат како „Љубовта е во корпата за отпадоци”, и нејзината вредност значително порасна. Овој инцидент го илустрира парадоксот на уметникот: неговата антивладината уметност која се апсорбира во самиот систем што го критикува.
Бенкси: Наследството на бунтовниот уметник
Бенски не е само уметник, туку и идеологија која го претставува протестот и поттикнува критика на јавните норми. Неговото влијание е поголемо од било која личност која може да биде креирана зад псевдонимот. Тој ја претставува пораката дека понекогаш уметноста и идеите кои тие ги носат се многу поважни од самиот уметник.
Без разлика дали е Роби Ганингем или некој друг, Бенкси продолжува да инспирира милиони луѓе ширум светот, поттикнувајќи ги да го преиспитаат авторитетот и природата на уметноста. Легендата расте, а самиот факт дека неговиот идентитет е мистериозен, само додава таинственост на неговото наследство.
Со сето ова, Бенски останува како еден од најзначајните и највлијателните уметници на денешницата, кој продолжува да ги турка границите на уметноста и да ги поставува темите што мора да се дискутираат.
