Во Австралија стапи на сила забрана со која на децата под 16 години им се оневозможува да креираат или да имаат кориснички профили на најпопуларните социјални мрежи. Мерката, прва од ваков вид во светот, има за цел да ги заштити младите од штетните ефекти на дигиталните платформи, но експертите предупредуваат дека таа можеби нема да ги донесе очекуваните резултати.
Од 10 декември, малолетници под 16 години во Австралија не смеат да имаат профили на платформи како Facebook, Instagram, TikTok, X, Snapchat, Threads, Reddit, Twitch и YouTube. Иако пристапот без најавување останува дозволен, целта е да се ограничи алгоритамското влијание, персонализираните препораки и дигиталниот притисок врз децата.
Австралискиот комесар за е-безбедност наведува дека забраната треба да ги заштити младите од „ризиците и притисоците“ на социјалните мрежи, вклучително и дизајнерските механизми што поттикнуваат подолго користење и изложеност на содржини кои можат да влијаат врз менталното здравје.
Проблемот со проверката на возраста
Компаниите се обврзани да применуваат системи за проверка на возраста, како видео-селфија или доставување лични документи. Австралија претходно тестирала десетици алатки за ваква проверка, но резултатите покажале значајни слабости.
Истражувањата укажуваат дека методите за утврдување на возраста се помалку прецизни кај тинејџерите, особено кај девојчињата и кај лица кои не се белци, при што возраста често се погрешно проценува за две или повеќе години. Според експертите, ова значи дека дел од младите лесно ќе ја заобиколат забраната.
Професорката Сонја Ливингстон од Лондонската школа за економија предупредува дека „ќе има многу грешки“, бидејќи платформите немаат сигурен начин да утврдат дали корисникот навистина има 14, 15 или 16 години.
И самите технолошки компании признаваат дека проблемот е системски. Од Meta истакнаа дека барањето лични документи од сите корисници би претставувало сериозен ризик за приватноста и безбедноста.
Аргументите на платформите
Компаниите тврдат дека веќе имаат механизми за заштита на малолетници, како ограничување на контактите, филтрирање чувствителна содржина и исклучување на персонализирано рекламирање. Но, експертите велат дека овие мерки во пракса често не функционираат.
Истражување на Универзитетот во Даблин покажало дека нови профили на YouTube и TikTok почнуваат да добиваат мизогина содржина за помалку од половина час. Друго истражување во Велика Британија открило дека алгоритмите често препорачуваат видеа поврзани со самоповредување и депресија на профили кои симулираат тинејџерки.
„Ако постојните заштитни мерки беа доволно ефикасни, немаше да има потреба од ваква забрана“, вели професорката по интернет право Лорна Вудс.
Преселување на други платформи
Еден од главните аргументи против забраната е дека младите ќе се префрлат на алтернативни платформи. Податоците покажуваат нагло зголемување на преземањата на помали апликации и на платформи за допишување како WhatsApp, Telegram и Signal, кои не се опфатени со забраната.
Експертите предупредуваат и на можен раст на користењето гејминг-платформи како Discord и Roblox, кои исто така можат да содржат ризични интеракции, но не се регулирани со новиот закон.
Долгорочни ефекти и правни предизвици
Австралиските истражувачки центри најавија дека ќе го следат влијанието на мерката врз менталното здравје на младите. Според стручњаците, ќе бидат потребни години за да се утврди дали забраната навистина го намалува времето поминато на социјалните мрежи и дали ја подобрува благосостојбата на децата.
Во меѓувреме, веќе се поднесени тужби од страна на тинејџери и компании, кои тврдат дека мерката ги нарушува уставните права, вклучително и правото на политичка комуникација.
Правниот експерт Анупам Чандер од Универзитетот Џорџтаун оценува дека ова е најдрастичната мерка досега и дека товарот целосно паѓа врз компаниите, а не врз децата. Сепак, тој предупредува дека забраната може да им наштети на ранливи млади кои преку социјалните мрежи наоѓаат поддршка и чувство на припадност.
Дилемата останува: дали забраната ќе ги заштити децата или само ќе ги турне кон нови, помалку регулирани дигитални простори.
