Анти-родовите наративи во Северна Македонија не се спонтана појава, ниту резултат на органска „вредносна дебата“ во општеството. Тие се дел од поширок и структуриран екосистем на странско информативно манипулирање и мешање (FIMI), кој по руската целосна инвазија врз Украина во 2022 година добива јасна форма, јасни актери и конкретна политичка функција. Ова е централниот заклучок од обемното истражување „Anti-Gender Propaganda and FIMI in North Macedonia: Disinformation and Demonization – Part I“, потпишано од Жарко Трајаноски и Мила Стаменова Барнс, објавено од Институтот за медиуми и аналитика (IMA).
Авторите покажуваат дека анти-родовиот дискурс во Македонија е локално адаптирана верзија на пропагандната матрица развиена во рамки на Кремљ и Руската православна црква, во која родовата еднаквост, човековите права и либералната демократија се прикажуваат како егзистенцијална закана, а Западот како морално и духовно распаднат непријател. Овој модел со години е централен дел од руската државна и црковна пропаганда, но по 2022 година станува поинтензивен, поорганизиран и поотворено политизиран и во македонскиот контекст.
Што е FIMI и зошто е клучно за разбирање на анти-родовата кампања
FIMI не се сведува на поединечни лажни вести или сензационалистички наслови. Станува збор за системско користење на дезинформации, морална паника, демонизација и говор на страв, со цел да се поткопа довербата во институциите, демократските процеси и евроатлантската ориентација на државата. Како што укажуваат Трајаноски и Стаменова Барнс, анти-родовите наративи се особено погодни за вакви операции затоа што директно се врзуваат со идентитет, вера и семејство, лесно се преведуваат во религиозен и моралистички јазик и овозможуваат мобилизација против симболичен „непријател“, без потреба од фактичка дебата.
Терминот „родова идеологија“, кој доминира во овие кампањи, не постои во правната, академската или политичката теорија. Тој е пропаганден конструкт, создаден за дискредитација на родовата еднаквост, трансродовите права и поширокиот концепт на човекови права. Истражувањето јасно покажува дека неговата функција не е објаснување, туку мобилизација преку страв и морална паника.
Домашни актери и увезени пропагандни шеми
Истражувањето детално ја мапира улогата на про-руски политички актери, пред сè партијата „Родина Македонија“, како и мрежа на формално граѓански организации, меѓу кои и т.н. „Коалиција за заштита на децата“. Иако јавно се претставуваат како иницијативи за заштита на децата и традиционалните вредности, нивните пораки, симболика и реторика се идентични со анти-родовите наративи развиени и дистрибуирани од руската државна пропаганда. Овие структури не функционираат изолирано, туку како дел од координиран екосистем во кој политичките партии, одредени граѓански организации и медиумски платформи меѓусебно се надополнуваат и засилуваат, со цел создавање трајна атмосфера на страв, недоверба и културна опсада.
Улогата на Македонската православна црква
Еден од најзначајните и најчувствителни аспекти на истражувањето е улогата на делови од Македонската православна црква (МПЦ–ОА). Документирани се бројни јавни настапи на високи црковни претставници во кои родовата еднаквост се прикажува како „демонска“, „тоталитарна“ и „разорна“, а активистите и организациите што се залагаат за човекови права се стигматизираат како непријатели, платеници и закана за општеството. Иако Комисијата за спречување и заштита од дискриминација утврдила дека ваквите јавни настапи претставуваат дискриминација и повреда на достоинството врз основа на родов идентитет и сексуална ориентација, отсуството на ефективни институционални последици дополнително ја охрабрило анти-родовата кампања.
Медиумите: од коректив до засилувач
Еден од најсериозните наоди е дека дел од македонските мејнстрим медиуми не ја препознале анти-родовата кампања како организирана дезинформациска операција. Наместо критичка дистанца, проверка и контекстуализација, тие често овозможувале простор за ширење на морална паника, заговори и неосновани тврдења. Со тоа, анти-родовите наративи од маргинална појава прераснуваат во мејнстрим политичка и медиумска тема, со конкретни последици врз јавните политики, законските процеси и општествената кохезија.
Истражувањето јасно покажува дека анти-родовата реторика во Македонија не е автентична дебата за вредности, туку алатка за политичка и геополитичка манипулација. Родовата еднаквост не е целта, туку изговорот. Вистинската цел е поткопување на демократските институции, дискредитација на човековите права и мобилизација против Западот преку страв, демонизација и морална паника. Во таа смисла, анти-родовите наративи не се културен феномен, туку безбедносно и демократско прашање кое бара сериозна, информирана и одговорна јавна реакција.
