Хроничниот умор, забрзаното чукање на срцето, бледилото и чувството дека телото постојано „работи на празно“ често се припишуваат на стресот и брзото секојдневие. Но за голем број луѓе, овие симптоми се поврзани со анемија – состојба која се јавува кога во организмот нема доволно здрави црвени крвни клетки или кога недостига хемоглобин, протеинот што го носи кислородот. Анемијата е честа, но и комплексна: причините може да бидат најразлични, од недоволен внес на железо до намалена апсорпција, дефицит на витамин B12, фолна киселина, па сè до хронични воспалителни заболувања.
За многумина, првиот знак е замор кој не минува ниту по одмор. Некои забележуваат дека се остануваат без воздух при напор, други дека им се врти, дека стануваат чувствителни на студ или дека косата и ноктите им се кршливи.
Најчестата форма е сидеропеничната анемија, односно анемијата предизвикана од недостаток на железо Овој минерал е неопходен за создавање хемоглобин, па кога го нема доволно, клетките не можат ефикасно да го пренесуваат кислородот. Причините може да бидат едноставни, како недоволен внес преку исхраната, но и поинтригантни – намалена апсорпција, зголемени потреби во периоди на раст, бременост или доење, како и губиток на крв.
Железото во храната постои во два вида: хем-железо, најзастапено во месото и изнутриците, и нехем-железо, кое се наоѓа во растителните намирници. Првото се апсорбира многу полесно, додека второто бара дополнителни „помошници“. Најмоќниот поможник меѓу нив е витаминот C. Научните студии покажуваат дека витамин C може значително да ја подобри искористливоста на железото, особено оноа од растително потекло. Затоа комбинацијата лимон со спанаќ, салата од цвекло со цитрус или пасул со свежа пиперка не е само гастрономски избор, туку и нутритивна синергија.
Витамините B12 и фолната киселина имаат еднакво значајна улога – тие учествуваат во создавањето на нови крвни клетки и во синтезата на ДНК. Кога недостигаат, клетките стануваат поголеми, неправилни и неефикасни во преносот на кислород. Затоа редовниот внес преку јајца, риба, млечни производи, зелен лиснат зеленчук и житарки е неопходен дел од урамнотежената исхрана.
Во последните години, популарност стекнуваат т.н. „природни еликсири“ за подобрување на крвната слика – комбинации од мед, ореви, цвекло, шнапчести сокови или суво грозје. Овие намирници може да бидат користени како нутритивен додаток: цвеклото содржи фитонутриенти и природни нитрати кои го поддржуваат метаболизмот; медот носи минерали и енергија; јаткастите плодови содржат здрави масти, бакар и витамин Е; сувото овошје дава железо и калиум. Но важно е да се потенцира: ниту еден природен рецепт сам по себе не може да замени медицински третман ако е потребен. Тие се корисни како дополнение, не како единствена терапија.
Особено внимание заслужува и копривата која претставува традиционален „зелен лек“ на овие простори. Богата е со минерали, витамин C, витамин K, фолати и хлорофил, чија структура потсетува на хемоглобин. Чајот од коприва може да биде дел од дневната рутина, но и тука важи истото правило: растението поддржува, но не лекува само по себе.
Исхраната богата со протеини, зеленчук, интегрални житарки и железо е најсоодветната долгорочна стратегија. Месото, рибата, изнутриците, но и растителните извори како леќата, гравот, леблебиите, тиквичните семки и зелките, треба да бидат редовен дел од менијата. Од друга страна, постојат намирници што ја намалуваат апсорпцијата на железо. Кафето и чајот поради танините, млечните производи поради калциумот, како и храната богата со фитати и оксалати. За оптимална апсорпција, важно е овие производи да не се консумираат во истиот оброк со храната богата со железо.
Иако природните решенија можат да дадат субјективно чувство на подобрување, медицинската проценка останува пресудна. Ако симптомите опстојуваат, ако се појавува вртоглавица, забрзан пулс, отежнато дишење или изразено бледило, потребно е лекарско советување. Некои типови анемија бараат стручна интервенција, специфични суплементи или дијагностика на позадинските причини.
Анемијата не мора да биде трајна состојба. Со внимателно комбинирање на храната, со почитување на принципите на здрава исхрана и со редовни медицински контроли, можно е да се подобри крвната слика и да се намалат симптомите. Балансот меѓу природните извори на нутриенти и современата медицина е најдобриот пристап: ниту едното ниту другото не е доволно само по себе, но заедно создаваат основа за стабилна енергија и функционален организам.
