Amnesty International ги повика владите ширум светот да ја ограничат моќта на технолошките гиганти, предупредувајќи дека концентрацијата на власт кај неколку компании има длабоки последици врз приватноста, недискриминацијата и пристапот до информации. Во извештајот под наслов „Breaking Up With Big Tech“, објавен во четвртокот, организацијата се фокусира на Google, Meta, Microsoft, Amazon и Apple, повикувајќи ги државите да ги стават човековите права на прво место и да ја намалат доминацијата на овие компании.
Извештајот е објавен во чувствителен момент – кога односите меѓу САД и Европа се влошуваат, по заканите од претседателот Доналд Трамп дека ќе воведе „значајни“ нови царини кон земјите што усвојуваат закони насочени кон американските технолошки компании.
Според Amnesty, технолошките гиганти функционираат како „дигитални газди“ кои ја обликуваат секојдневната онлајн интеракција. Организацијата посебно го нагласува влијанието на вештачката интелигенција, нарекувајќи ја „следната фаза“ во глобалната доминација на овие компании. Во извештајот се тврди дека AI системите се развиваат премногу брзо и на голем обем, без доволно внимание на правичноста и точноста. Моделите се тренираат на пристрасни податоци, што може да доведе до дискриминација и злоупотреба преку алгоритамско профилирање и биометриски надзор, особено за маргинализираните заедници.
Amnesty исто така наведува дека Google и Meta остваруваат профит преку собирање и монетизирање на огромни количини лични податоци. Заради нивната пазарна доминација, корисниците имаат многу малку реална контрола или избор како нивните податоци се користат. Колку повеќе податоци собираат, толку повеќе ја зацврстуваат својата позиција на пазарот и го отежнуваат навлегувањето на нови конкуренти.
Алгоритмите на YouTube, Facebook и Instagram, според извештајот, се оптимизирани за ангажман и профит, со што се поттикнуваат содржини што предизвикуваат силни емоции и бес. Amnesty ја обвинува Meta за улога во конфликтот во Тиграј, Етиопија (2020–2022), тврдејќи дека алгоритмите на Facebook ширеле содржини кои поттикнувале омраза и насилство против Тиграјците, додека владините функционери и провладини активисти ја користеле платформата за дехуманизација на цела етничка група. Организацијата потсетува и на обвинувањата од 2017 дека Facebook имал улога во насилствата врз Рохингите во Мјанмар.
Meta одговори дека извештајот содржи „повеќе неточни тврдења“ и дека компанијата сериозно ја сфаќа својата улога во спречување злоупотреби на своите сервиси. Тие додадоа дека приватноста е во „срцето на сè што прават“.
Во извештајот се споменуваат и Apple, Amazon и Microsoft како компании со огромна пазарна моќ. Microsoft изјави дека е „цврсто посветен на почитување на човековите права“, додека Apple и Amazon не дадоа одговор.
Amnesty упати низа препораки до креаторите на политики и регулаторните тела. Организацијата ги повикува државите да ги користат законите за конкуренција како алатка за заштита на човековите права, да истражат потенцијални прекршувања од страна на Big Tech, да ги раздвојат компаниите кои ќе бидат прогласени за виновни и да спречат спојувања што би можеле да наштетат на пазарот и на правата на граѓаните.
Посебно внимание се посветува и на секторот за генеративна вештачка интелигенција, каде што се бара истрага за ризиците и негативните влијанија врз човековите права, но се забележува дека тоа ќе биде тешко поради недостапноста на податоците што се користат за обука на моделите.
Останува да се види дали Европската унија ќе ги послуша повиците на Amnesty, особено во услови кога расте притисокот врз неа да одговори на економските закани од администрацијата на Трамп против секоја земја што ќе се осмели да ја регулира американската технолошка индустрија.
