„Во Лондон е 12 часот напладне, во Филаделфија е 7 часот наутро, а низ целиот свет е време за Лајв Еид.“
Ова телевизиско соопштение на 13 јули 1985 година најави повеќе од 16 часа емитување музика од стадионот Вембли во Лондон и стадионот Џон Ф. Кенеди во Филаделфија, што пред ТВ приемниците обединило близу 2 милијарди луѓе од повеќе од 100 земји.
„Лајв Еид“ не беше обична свирка. Со примарна цел да се соберат средства за помош при глад во Етиопија погодена од суша , тоа беше најголемата сателитска врска и телевизиско емитување во своето време, пишува DW.
На настанот настапила невидена постава на најголемите музички имиња од различни жанрови, вклучувајќи познати личности – некои кои починаа, вклучувајќи ги Фреди Меркјури , Дејвид Боуви и Тина Тарнер – кои настапувале бесплатно.
На истиот ден концерти се одржале во САД, Обединетото Кралство, СССР, Канада, Јапонија, Југославија, Австрија, Австралија и Западна Германија, а главните два паралелно се одржале во Филаделфија и Лондон.
Точно 89.484 гледачи се собрале на „Џон Ф. Кенеди“ стадионот во градот Филаделфија во американската сојузна држава Пенсилванија, додека 72 илјади го следеле концертот во Лондон на „Вембли“.
Организатори биле Ирецот Боб Гелдоф и Шкотланѓанецот Миџ Јур, а вкупно биле собрани околу 150 милиони фунти. Настапиле „Status Quo“, Елвис Костело, „Queen“, „U2“, Дејвид Боуви, „The Who“, Елтон Џон, Џорџ Мајкл, Пол МекКартни, Мадона, Џоан Баиз, Боб Дилан, Кит Ричардс, Рони Вуд, Мик Џегер, Тина Тарнер, „Black Sabbath“, „Led Zeppelin“, Брајан Адамс, „Duran Duran“, „Simple Minds“, Ерик Клептон, Нил Јанг, Карлос Сантана, Били Оушн, „The Hooters“, Стинг, „Spandau Ballet“ и други.
Луѓе од целиот свет со воодушевување го гледаа Меркјури како им дава знак на 72.000 фанови на Вембли со тие иконски аплаузи над глава за време на рефренот од хитот на „ Квин “ од 1984 година „Радио Га Га“, додека Боно од „Ју-Ту“ скокна од сцената и танцуваше со тинејџерски обожавател, додека Боб Гелдоф ги повикуваше гледачите да донираат пари.
И да се разјасни често повторуваната приказна за Лајв Еид: Сер Боб никогаш не рекол: „Дајте ни ги вашите е*ени пари“. Беше погрешно цитиран.
Големата криза со глад во Етиопија која траела од 1983 до 1985 година однела околу милион жртви.
„За Африка“, без Африканци
Иако многумина од генерацијата „бумери“ и генерацијата X можеби со задоволство се сеќаваат на „Лајв Еид“ како на уникатен момент на глобално единство пред социјалните медиуми, гледано ретроспективно, тој не бил без свои недостатоци. Особено кога се гледа низ призмата на различноста и претставувањето.
И покрај тоа што беше од корист за Африка, во 1985 година на сцената не се појавија африкански изведувачи. Истото важи и за женската застапеност, каде што покрај Саде, Тина Тарнер, Мадона и Пати Лабел, поставата беше претежно бела и машка.
Гелдоф ги бранеше изборите, велејќи дека уметниците биле избрани врз основа на нивната привлечност за да се максимизираат донациите.
Во 2005 година, Гелдоф го организираше „Live 8“ – серија концерти што се совпаднаа со самитот на Г8, кој имаше за цел да ги натера лидерите на осумте големи индустријализирани земји да „ја направат сиромаштијата историја“ – но повторно не беше репрезентативен. Во оригиналната постава се појави само сенегалскиот пејач Јусу Н’Дур, а Гелдоф повторно го повтори тропот на ѕвездената банкарска исплатливост.
„Ова е скандалозно и длабоко самодоволно“, рече Енди Кершо, диџејот кој помогна во ТВ-презентацијата на „Лајв Еид“. „Тие велат: „Не ја занемарувајте Африка“ – но тоа е токму она што го прават тука.“
Потоа, беше организиран концертот „Africa Calling“. Водител беше Н’Дур, а на него настапија истакнати африкански уметници како сомалиската пејачка Марјам Мурсал и бенинската вокалистка Анџелик Киџо.
Моки Макура, извршна директорка на „Африка без филтер“, била во доцните тинејџерски години кога го гледала оригиналниот концерт. Таа напишала во „Гардијан“ во 2023 година: „Како Нигеријка родена во Лагос и образована во Велика Британија, ми требаше еден момент да сфатам дека верзијата на Африка што „Лајв Еид“ му ја продаваше на светот е многу различна од онаа во која пораснав“.
Таа додаде: „Лајв Еид останува несреќниот и ненамерен пример за развојниот пристап кон Африка, кој сè уште го движи поголемиот дел од секторот денес – желбата да се идентификуваат и решат предизвиците на сиромашните земји и верувањето дека парите се примарното решение“.
Бели спасители?
Гелдоф често е опишуван како човек со „комплекс на бел спасител“, кој тој го отфрла.
Отфрлајќи го критичкиот коментар во „Гардијан“ во 2024 година за тоа како некои го сметале „Лајв Еид“ за засилување на „покровителска слика за Африка како континент кој очајно бара и зависи од западна помош“, Гелдоф одговори дека тоа е „најголемиот куп глупости досега“.
„Лајв Еид“ навистина собра милиони за помош при глад, со некои политички последици. Таа го инспирираше воспоставувањето на Планот за итни случаи за помош при СИДА на претседателот на САД (PEPFAR) во 2003 година. Програмата неодамна беше прекината по финансиските намалувања на Трамп .
Актуелниот документарец „Live Aid на 40 години: Кога рокенролот го освои светот“, исто така открива како неуморното лобирање на Гелдоф и неговиот колега Ирец Боно врз лидерите на Г8 им помогнало на тие на крајот да се согласат да отпишат долг од 40 милијарди долари што го должеле 18 од најсиромашните земји во светот по Live 8, и да ветат дека ќе ја зголемат помошта за земјите во развој за 50 милијарди долари годишно до 2010 година.
Гелдоф, кој сега има 73 години и ги дава интервјуата по повод 40-годишнината од „Лајв Еид“, се сомнева дека етосот на „Лајв Еид“ може да се реплицира во ерата на социјалните медиуми.
„Тоа е изолирачка технологија, за разлика од рокенролот кој е технологија на собирање“, изјави Гелдоф за NME. Осудувајќи ја неодамнешната изјава на Илон Маск дека „големата слабост на западната цивилизација била емпатијата“, тој рече: „Не, Илон, лепилото на цивилизацијата е емпатијата. Ние сме во ерата на смртта на љубезноста и јас се противам“.
Но, рокерот останува надежен: „Можете да ги промените работите, навистина можете да ги промените работите… Поединецот не е немоќен и, колективно, навистина можете да ги промените работите.“
