Според најновиот извештај на Светската здравствена организација (СЗО), глобално се регистрирани 2,6 милиони смртни случаи поврзани со консумирање алкохол, што претставува 4,7% од сите смртни случаи во светот. Од нив, 2 милиони се меѓу мажите, што укажува на значителна родова нееднаквост во овие статистики. Дополнително, 0,6 милиони смртни случаи се резултат на употреба на психоактивни дроги.
Консумирањето алкохол е поврзано со повеќе од 200 болести, повреди и други здравствени состојби. Од алкохол се регистрирани: 1,6 милиони смртни случаи од незаразни болести, вклучувајќи 474.000 од кардиоваскуларни болести и 401.000 од рак,724.000 смртни случаи од повреди, како што се сообраќајни несреќи, самоубиства и меѓучовечко насилство, 284.000 смртни случаи поврзани со заразни болести, како што се ХИВ и туберкулоза.
Најголемата пропорција (13%) на смртни случаи поврзани со алкохол во 2019 година била меѓу младите лица на возраст од 20 до 39 години.
Трендови на консумирање алкохол
Вкупната консумација на алкохол по жител во светот благо се намалила од 5,7 литри во 2010 година на 5,5 литри во 2019 година. Највисоките нивоа на пер капита консумирање во 2019 година биле забележани во Европскиот регион на СЗО (9,2 литри) и во Регионалниот комитет на Америка (7,5 литри). Меѓу тековните пиечи, просечната дневна консумација била 27 грама чист алкохол, што е приближно еквивалентно на две чаши вино, две шишиња пиво (33cl) или две порции жесток алкохол (4cl). Ова ниво и фреквенција на пиење се поврзани со зголемени ризици од бројни здравствени состојби и поврзана смртност и инвалидитет.
Европскиот регион на СЗО има највисока потрошувачка на алкохол од сите региони во светот. Консумирањето алкохол предизвикува значително намалување на животниот век во Европа, особено кај мажите. Тука, секој час, алкохолот предизвикува над 80 смртни случаи, што претставува приближно 800 000 изгубени животи годишно.
Алкохолот е исто така водечки ризик-фактор за инвалидитет, главна причина за повеќе од 200 хронични болести и фактор во многу повреди и ментални нарушувања. Покрај овој неодржлив товар врз човечкото здравје, алкохолот е и голем фактор во криминалот и другите општествени штети.
Нова коалиција на здравствени организации и експерти е формирана со цел да се залага за намалување на болестите, повредите и смртните случаи поврзани со алкохол. Лансирана на Конгресот на Европската асоцијација за проучување на црниот дроб (EASL) 2025 во Амстердам, Кралство Холандија, Европската здравствена алијанса за алкохол ги обединува европските организации на здравствени професионалци за да го засили гласот на медицинската заедница во креирањето политики. Целта на Алијансата е да го намали влијанието на алкохолот врз здравјето, да ја зголеми јавната свест и да се залага за имплементација на докажани, ефикасни политики што спасуваат животи.
Фокус на скриените штети од алкохолот
„Алкохолот е поврзан со над 200 здравствени состојби – од цироза на црниот дроб до рак и кардиоваскуларни болести – и сè уште, неговите штети често се игнорираат,“ објаснува генералниот секретар на EASL, Александер Краг.
„На пример, алкохолот е најчеста причина за смрт од болести на црниот дроб во Европа и предизвикува повеќе од 70 000 смртни случаи од рак секоја година. Оваа алијанса ќе се стреми да обезбеди луѓето да ги имаат фактите и правото да донесуваат информирани одлуки.“
Алба Гил, службеник за политики во Асоцијацијата на европски лиги за борба против рак, додава:
„Митот дека само тешките пијачи се во ризик од рак поврзан со алкохол е опасен. Нема безбеден ниво на консумација на алкохол, а сепак премалку луѓе го знаат тоа. Многу жени, на пример, не знаат дека алкохолот е еден од најголемите ризик-фактори за рак на дојка.“
Алијансата ќе ги нагласи често превидените врски помеѓу алкохолот и други здравствени штети, како срцеви заболувања, самоубиства и фетален алкохолен синдром, како и неговото штетно влијание врз спиењето и менталното здравје.
Посветеност за заштита на децата и младите од штети од алкохол
Во сржта на мисијата на Алијансата е повикот да се заштитат децата и адолесцентите од штетите од алкохол. Тие претставуваат особено ранлива група, со ризици што започнуваат со изложеност уште во утроба и продолжуваат со занемарување, насилство поврзано со родителска злоупотреба на алкохол и рани обрасци на ексцесивно пиење во детството и адолесценцијата.
За жал, децата и младите сè уште се таргетирани преку агресивни маркетинг тактики кои уживаат во недостатокот на регулатива.
„Не смееме да дозволиме уште една генерација на деца да биде оштетена од алкохол,“ вели Ане де Гухтенаере, генерална секретарка на Европската академија за педијатрија. „Заштитата на децата од алкохол значи избегнување на секаков алкохол во бременоста, заштита од тешко пиење кај родителите, намалување на вкупната потрошувачка, заострување на законите за маркетинг и промена на општествените норми.“
Алкохолот е одговорен за 1 од 4 смртни случаи меѓу младите на возраст 19–24 години во регионот. Алијансата ќе се залага за посилна заштита, вклучувајќи ограничувања на рекламирањето на алкохол, минимална цена по единица, намалена пристапност и достапност.
Решенија базирани на докази, реални резултати
Како платформа за заедничко застапување, Алијансата ќе настојува да го зајакне влијанието на здравствените работници врз политиките за алкохол на локално, национално и европско ниво. Политиките базирани на докази за намалување на штетите од алкохол се добро познати, но слабо спроведени. Тие вклучуваат зголемување на даноците и цените, ограничувања во рекламирањето и маркетингот, и мерки за намалување на достапноста.
Земји како Литванија ја покажаа моќта и ефективноста на силните политики: меѓу 2016 и 2019 година, воведувањето на сеопфатни политики драстично ја намали потрошувачката на алкохол, спаси илјадници животи и ја намали појавата на многу болести.
„Знаеме кои политики се ефикасни за намалување на штетите од алкохол,“ вели Гауден Галеа, стратегиски советник на регионалниот директор за Специјалната иницијатива за незаразни болести на СЗО/Европа. „Една неодамнешна студија на СЗО покажа дека т.н. ‘брзи политики’ – како зголемени даноци и ограничен маркетинг – носат резултати за помалку од една година, што значи дека можат ефективно да се спроведат во еден политички мандат.“
Тој додава: „Алијансата може да ги засили овие решенија и да поддржи нивна имплементација низ целиот регион.“
Формирањето на Алијансата испраќа јасна порака дека одговорноста за штетите од алкохолот не може да ја сноси само поединецот – таа мора
Според најновите достапни податоци, употребата на алкохол во Северна Македонија е значајна, со тенденција на зголемување во последните децении.
Потрошувачка на алкохол по глава на жител во земјава
Според податоците на Светската здравствена организација (СЗО), просечната потрошувачка на алкохол во Северна Македонија изнесува околу 6.2 литри чист алкохол по лице на возраст од 15 години и постари, што е над европскиот просек.
Мажите во Северна Македонија имаат значително повисока потрошувачка на алкохол во споредба со жените. Според податоците за 2016–2018, мажите консумираат просечно 9.9 литри чист алкохол годишно, додека жените 2.4 литри.
Истражувањата покажуваат дека употребата на алкохол кај младите во Северна Македонија е висока. Според податоците од 2014–2022, 34% од момчињата и 35% од девојчињата на возраст од 15 години во Северна Македонија консумирале алкохол во последните 30 дена пред истражувањето. Дополнително, 13% од момчињата и 10% од девојчињата на возраст од 15 години биле пијани во последните 30 дена. PubMed Central
Во периодот од 2007 до 2020 година, алкохолот бил поврзан со значителен број на насилни смртни случаи во Северна Македонија. Најчеста причина за насилна смрт била сообраќајна несреќа (54.3%), следена од самоубиства (19.9%). Во анализираните случаи, концентрацијата на алкохол во крвта била висока, што укажува на силната поврзаност помеѓу алкохолот и насилната смртност.
Употребата на алкохол во Северна Македонија е висока, со значителни разлики помеѓу половите и со загрижувачки податоци за младата популација. Потребни се засилени превентивни мерки и интервенции за намалување на штетите од алкохолот, особено кај младите.
Лекување и контрола
За да се забрза напредокот кон постигнување на целта 3.5 од Целите за одржлив развој до 2030 година и да се намали здравствениот и социјалниот товар поврзан со употреба на супстанции, владите и партнерите треба да ги интензивираат акциите во осум стратешки области. Овие вклучуваат:
Зголемување на свеста преку координирана глобална кампања за застапување;
- јакнење на капацитетот за превенција и лекување на здравствените и социјалните системи за нега;
- масовно зголемување на обуката на здравствени професионалци;
- повторно посветување на имплементацијата на Глобалниот акциски план за алкохол 2022–2030 со фокус на SAFER пакетот;
- забрзување на меѓународните напори за изградба на капацитет и пренос на знаење;
- вклучување на граѓански организации, професионални здруженија и луѓе со искуство;
