Секоја година на 23 април, светот се обединува за да го одбележи Светскиот ден на книгата и авторските права, глобален настан организиран од УНЕСКО. Овој ден е посветен на промовирање на уживањето во книгите и читањето, како и на подигнување на свеста за важноста на авторските права во заштитата на интелектуалната сопственост.
Потеклото на Светскиот ден на книгата и авторските права датира од 1995 година, кога УНЕСКО официјално го прогласи 23 април за ден за почит кон книгите и авторите. Изборот на овој датум е симболичен, бидејќи го одбележува денот на смртта на големите книжевници како што се Вилијам Шекспир, Мигел де Сервантес и Инка Гарсиласо де ла Вега. Овој ден претставува мост меѓу генерациите и културите, потенцирајќи ја трансформативната моќ на книгите во неговање на креативноста, различноста и еднаков пристап до знаењето.
Светскиот ден на книгата и авторските права не е само празник на литературата, тој исто така ја истакнува важноста на авторските права во заштитата на правата на авторите и обезбедувањето на одржливоста на издавачката индустрија. Преку разни настани и иницијативи, овој ден ги охрабрува луѓето да го прифатат читањето како доживотна навика и да ја ценат културната и едукативната вредност на книгите.
Европа има просперитетна издавачка индустрија, при што Германија предводи како најголем книжен пазар според приход. Други значајни играчи се Обединетото Кралство, Франција, Италија и Шпанија. Во 2023 година, европските издавачи објавија приближно 585.000 нови изданија, што го покажува динамичниот книжевен израз на регионот.
Најмногу објавуван јазик во Европа е англискиот, а по него следат германскиот, францускиот и шпанскиот. Статусот на англискиот како глобален јазик за комуникација придонесува за неговата доминација во издаваштвото.
Кога станува збор за најобјавуваната книга, Библијата го држи рекордот како најшироко дистрибуирана и преведена книга во историјата. Со проценета продажба од над 5 милијарди примероци, Библијата е најпродаваната книга во историјата. Таа е преведена на околу половина од светските јазици и има длабок влијание врз западната култура и историја. Книгата на цитати од Че Гевара е проценето дека се има продадено во околу 1 милијарда примероци. Куранот, светата книга на исламот се има продадено во околу 800 милиони примероци. Следна книга е „Дон Кихот“ од Мигел де Сервантес, со проценета продажба од 500 милиони примероци. Оваа книга воедно е инајпродаваната книга во Европа. „Приказна за две градови“ од Чарлс Дикенс, со околу 200 милиони продадени примероци, ова е најпродаваната книга на англиски јазик.
Во Европа, најпродаваните книги ги вклучуваат покрај „Дон Кихот“ од Мигел де Сервантес и „А Tale of Two Cities“ од Чарлс Дикенс со околу 200 милиони продадени примероци и „Малиот принц“ од Антоан де Сент-Екзупери со проценета продажба од 142 милиони примероци.
Меѓу најпродаваните автори се Џејмс Патерсон со 305 милиони продадени примероци на своите книги. Патерсон е најпродаваниот автор во светот. Џ.К. Роулинг, авторка на серијалот „Хари Потер“, која има продадено над 600 милиони примероци. Р. Л. Стајн, автор на серијалот „Гусбамс“, кој има продадено 400 милиони примероци.
Романот „И јас сум Сирма“ на авторот Зоран Спасов-Sоф е најпродаваната книга за 2024 година според податоците на најголемиот издавач во државата „Арс ламина“ и неговиот синџир книжарници „Литература.мк“. Според податоците за 2024 година, најпродаваните книги во Северна Македонија, покрај оваа се и „Си беше еднаш“ – Оливера Ќорвезироска (адаптација на бајки),, „Лејла“ на Колин Хувер, авторката која е позната по бестселери на „Њујорк тајмс“., „Што се случи со Исидора?“ на Јана Мишо и „Се гледаме во август“ – Габриел Гарсија Маркес
Светскиот ден на книгата и авторските права се одбележува во Македонија преку разни културни и едукативни настан во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ и во останатите помали библиотеки. Денот се користи за промовирање на читањето и за подигнување на свеста за важноста на авторските права, преку работилници, изложби и дискусии. Овие активности го истакнуваат значењето на литературата како дел од културното наследство на Македонија.
Светскиот ден на книгата и авторските права е потсетник за длабокото влијание што книгите го имаат врз нашите животи. Тие едуцираат, забавуваат и инспирираат, нудејќи прозорец во различни перспективи и култури. Преку одбележување на овој ден, ги почитуваме авторите, издавачите и читателите кои придонесуваат за живописниот свет на литературата.
