Челебија го опишува Кале како петоаголна тврдина со ѕидови високи дури 50 аршини (околу 35 метри). Градот имал три големи „демир капии“ свртени кон југоисток, пред кои стражареле бројни војници. Ѕидовите и портите биле украсени со оружје, а на секоја порта биле поставени стражари кои ги контролирале влезовите и излезите во градот. Од западната страна на тврдината тече реката Вардар, која додавала природна заштита, со пат кој водел низ пештерата „Водена кула.“ Оваа страна на тврдината ја заштитувала провалија, толку длабока што Челебија ја споредува со „ѓаволски понор.“
Кале – Историја и уметност во камен
Во своите записи, Челебија ја споменува една од капиите на Кале која носела натпис дека е поправена за време на „сина на Мурад, Мехмед-хан,“ во 850 година по исламскиот календар (1446 година според христијанскиот календар). Во самиот простор на тврдината, како што наведува Челебија, имало стотина куќи за војници, магацини за жито и арсенали, што го правело Калето вистински воен и административен центар на градот.
Градот Скопје – Прекрасни дворци и живописни улици
Челебија не само што ја истакнува тврдината, туку ја опишува и убавината на самото Скопје. Градот бил дом на околу 10,060 куќи со долен и горен кат, изработени од цврсти материјали и покриени со црвени ќерамиди. Највпечатливи биле неколку „сараи“ или дворци, меѓу кои Мехмед-пашиниот сарај, Емир-пашиниот сарај, и сарајот на Коџа Сердар, кои се истакнувале по својата големина и убавина.
Во варошот, Челебија забележал 2150 дуќани распоредени по чисти, калдрмисани сокаци. Дуќаните биле украсени со свежи цвеќиња како зумбули, љубичици и јорговани, кои му давале на градот живописен и пријатен амбиент. Според Челебија, овој град бил населен со образовани и честити луѓе, а во самиот центар се наоѓале бројни образовни институции. Имал околу 120 михраби, иако само 45 џамии биле доволно пространи за да ги примат граѓаните за петочната молитва.
Саат Кулата, Турбето на Баба Локман и религиозна разновидност
Во Скопје, Евлија Челебија го издвојува и познатиот мост на реката Вардар, изграден од султанот Мехмед Освојувачот, со 14 сводови, од кои четири биле реконструирани. Наспроти мостот се наоѓал долниот варош, во чиј центар стоело турбето на Баба Локман, познат како „научник за талисмани.“ Ова било место каде што локалното население барало заштита и среќа преку талисманите кои ги изработувал. Скопје било мултикултурен и мултирелигиозен центар, со присуство на ерменски, бугарски, српски и еврејски верски објекти, што дополнително сведочи за културното богатство на градот.
Скопските амами – Оаза на убавината и хигиената
Посебно внимание му посветува на скопските амами (бањи), за кои вели дека се „многу пријатни.“ Во близина на Јаја Паша џамијата се наоѓал женски амам, сместен на посебна локација за да обезбеди приватност за жените. Амамот на Иса-бег имал совршен внатрешен амбиент, без влага и со пријатен воздух, а жителите на Скопје биле особено горди на своите 1060 куќни амами, кои биле вистински симболи на чистотата и луксузот на семејниот живот.
Записите на Евлија Челебија за Скопје ни оставаат една слика на град со богата историја, импозантна архитектура и живописен социјален живот. Со своите забележителни 2150 дуќани, тврдина која блеска, и пријатните амами, тој го опишува Скопје како вистински бисер на Османлиската империја.
