Лондон како домаќин на 12. Самит на Западен Балкан
Лондон оваа недела е домаќин на 12. Самит на Западен Балкан во рамки на Берлинскиот процес, настан што треба да ја зајакне регионалната соработка, безбедноста и економскиот раст во југоисточна Европа.
Самитот, кој започнува денес – 22 октомври 2025 година, ги собира лидерите на шесте балкански држави – Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија и Србија – заедно со претставници на ЕУ и Велика Британија.
Главните теми, според најавите од британската влада, се регионална стабилност, економски развој и борба против организираниот криминал. Но зад дипломатските формулации, се насетува нов приоритет: контрола на миграцијата преку билатерални шеми со земјите од регионот.
Од регионален форум – кон миграциска стратегија
Британската влада отворено најави дека ќе ја користи оваа недела за „засилување на меѓународната соработка во борбата против незаконската миграција“.
Неколку дена пред самитот, на 15 октомври, се одржа состанок на министрите за внатрешни работи од регионот, на кој беше усвоена Заедничка изјава со конкретни чекори: размена на разузнавачки податоци, британски тимови на терен и – најконтроверзно – договори за враќање на азиланти.
„Повратни договори“ – делегирање на миграциската криза кон Балканот
Според The Guardian и Reuters, Обединетото Кралство преговара со неколку држави од регионот за билатерални договори што би овозможиле враќање и сместување на лица чии барања за азил се одбиени во Британија.
Во документите на британскиот Home Office, оваа иницијатива е наречена “Safe Returns Cooperation Framework” – концепт што би овозможил создавање „прифатни центри“ надвор од британската територија, под заедничка контрола со земјите-домаќини.
Косово и Северна Македонија се спомнуваат како можни пилот-партнери.
Причините се практични: блиски односи со Лондон, недостиг од обврски кон ЕУ законодавството за азил, географска положба на балканската рута и финансиски поттик што Британија е подготвена да го понуди.
Ова е варијанта на т.н. „руандски модел“ – но со пософистицирана реторика и регионална рамка.
Реакции и дилеми во регионот
Во Косово веќе се отвори јавна расправа дали земјата треба да прифати ваков договор, додека во Северна Македонија темата засега се третира со дипломатска воздржаност.
Британските медиуми пренесуваат дека Лондон нуди техничка, безбедносна и финансиска поддршка за земјите што ќе влезат во шемата.
Но, во Брисел постои загриженост дека тоа може да создаде нова миграциска тампон-зона во срцето на Европа и да доведе до прекршување на Женевската конвенција за бегалци.
Симболика поголема од формата
Берлинскиот процес отсекогаш бил замислен како европска иницијатива за поврзување и стабилизирање на Балканот, но годинава домаќинот ја менува тежината на наративот.
Британија, која по Брегзит ја изгуби формалната улога во европските институции, се враќа на балканската сцена преку безбедносна агенда и миграциска дипломатија – нудејќи соработка, но во суштина изместувајќи дел од сопствениот товар кон регионот.
