Роден на 28 септември 1957 година во Велес, Ристо Пенов дипломирал на Економскиот факултет во Скопје (1979), а магистрирал на Правниот факултет во 1990 година, со тема поврзана со човечките ресурси, која ја смета за „критично потценета во македонскиот развој“. Кариерата ја започнал во органите на управа на Град Скопје, каде работел на економскиот и просторниот развој. Во 1986 година станал советник на економскиот тим на Петар Гошев, а потоа, до 1993, работел како раководител во „Ангрокожа“. На локалните избори во 1996 година, Пенов е избран за прв директен градоначалник на Скопје, функција што ја извршувал во два мандати.
Во интервјуто за „Трн“, Пенов открива како се соочил со ентузијазмот и предизвиците од неговото време, кога „немавме ни една ингеренција“, но и покрај тоа беа реконструирани 114 улици и воведени основни инфраструктурни решенија, како атмосферска канализација. Според него, денешните проблеми на Скопје произлегуваат од децении на нефункционален систем, недостиг на знаење и занемарување на т.н. „невидливи“ проекти. Од јавниот превоз до загадувањето, од дивиот урбанизам до распаднатите комунални услуги, Пенов нуди прецизна дијагноза за градот кој, според него, одамна ја изгубил контролата над себе.
„Ме фаќа страв како се нафаќаат луѓе да бидат градоначалници – не заради храброст, туку заради неразбирање на тоа што ги чека,“ истакнува тој.
Трн: Ти си првиот избран градоначалник во Скопје во самостојна Македонија, на непосредни избори. Меѓутоа со многу помали ингеренции, отколку што градоначалниците иммат сега. Како изгледаше раководењето со градот Скопје тогаш и што беше потребно за да се спроведе некој поголем проект со тие мали средства?
Пенов: Кога се навраќам на тоа време, тоа беше време на голем ентузијазам, на вклучување на луѓето во решавање на проекти, и се создаде една атмосфера да го промениме Скопје. Во што во голем дел успеавме, но Скопје е голем конгломерат и има проблеми и проблеми за кои треба ингеренции и средства да се решава. Инаку, Скопје страда од недостиг на ингеренции дури и денес.
Тогаш ние немавме ниту една значајна ингеренција. За сè што работевме, моравме да обезбедиме дозвола од некое министерство или државна институција. Пари сами не собиравме. Сите пари ни доаѓаа преку некакви државни фондови, колку ќе одреди владата или министерството или фондот.
Но пак ќе речам, желбата, ентузијазмот, искуството што го затекнав во администрацијата во градот доведе до тоа да успееме, да постигнеме такви резултати. Сто и четиринаесет улици реконструираме и реконструиравме во два мандати. Тоа се бројки незамисливи од денешен аспект, но и тие не беа само обични реконструкции.
За прв пат воведувавме атмосферска канализација. Скопје имаше атмосферска канализација само на осум проценти од улиците. Само тие неколку главни улици имаа одвод и Скопје пливаше во по секој дожд во вирови и беше под вода.
Една третина од Скопје немаше канализација. Водата не беше стигната до секаде. Тоа се ефекти кои се невидливи, но многу значајни за функционирањето на кои денес, бидејќи се занемарени, еве гледаме како една по една ни испливуваат на површина.
Пенов: По Земјотресот изградени се големи инфраструктурни објекти во Скопје, како езеро Треска, како Сајмиште, кејот на реката Вардар. Во Скопје се воведува централно греење… Но, сега воопшто немаме некои од тие објекти и големи проекти, а некои се во регрес како ширењето на топлификација на пример…
Пенов: Конкретно за топлификацијатасистемот е приватизиран и приватниот интерес ги водеше да не ја шират мрежата таму кај што немаат профит. На пример, јас живеам во Црниче и јас инсистирам таму да изградиме, но топлификација немаше интерес затоа што енергијата што ќе ја низ цевките за населба со куќи не може да ги врати и да ги покрие трошоците. И таквиот став доведе да Скопје во голем дел денес не е продолжен тој процес што започнал после земјотресот. Не е исполнет и последиците ги гледаме со загадувањето.
Каква штета е, само да се навратам на овие објекти големи како Сајмиште, Треска. На Скопје му треба Сајмиште. На пример, обележје на Скопје е и Поштата. Еден монументален објект со светски препознаена кој пропаѓа. А, Македонска опера и балет како што ја викаме денес, тоа е наградувано дело, за кое кај мене доаѓале светски архитекти за да го да видат. Универзитетскиот кампус, Македонската академија. Такви проекти веќе нема.
Трн: Дали денешната урбанизација која го гуши градот?
Пенов: Денес законските основи дозволуваат секоја куќичка, секој плац може да биде зграда, ги тера инвеститорите за да заработат повеќе, што е природно да градат во градското, градското јадро.
Градот со овие комуналии и со овие финансии не може да ги следи тие проекти и еве веќе почнуваме да ги чувствуваме. Почна да нема вода за паркирањето, за сообраќајот, за канализацијата. Сите тие системи полека, полека страдаат и некој треба таа ингеренција да ја врати во градот, од еден центар тоа да се управува за да може да се обезбеди квалитетно живеење.
Не може со закон да ти одреди сто-отстотна искористеност на парцелата. Градот треба да си одредува јадро каде ќе се искористува триесет посто, каде сто посто. Никаде во светот не може искористеност на парцелаод 100 проценти бидејќи покрај живеењето во станот и други сервиси се потребни во секојдневниот живот.
Трн: Дали идните градоначалници се свесни што ги чека?
Пенов: Во пресрет на локалните (избори), мене страв ме фаќа како се нафаќаат луѓе. Да го решиш јавниот превоз, ѓубрето, сериозно руинирани системи, водата веќе не може да стигне.
Тука сака големи инвестиции, големо знаење. Знаење не само кај градоначалникот, за знаење кај кадар кои веќе не постои, бидејќи со години тие системи се запуштени и многу е тешко без кадар, со искуство, со знаење на системот, за да го подигнеш покрај парите кои ти требаат.
А тие средства, за жал тие пари гласачите не ги гледаат. На пример се гради сега да речеме Холидеј Ин, сè е убаво, но таму најмалку илјада чешми се внесуваат.
За тоа или ќе се одземе од некоја вода, од некои реони. По правило треба да се изгради резервоар со пумпни станици кои не се прави. Таа инфраструктура која е наметната на градот, на општината која нема интерес да ја направи, нема ни пари, а гласачот ако ја не го гледа тоа. Повеќе ефект постигнуваш да ставиш една клупа, отколку да ја решиш атмосферската вода која повремено ќе се појави, па ќе се изгуби.
Проблемот е во системско решавање на проблемите. Еве да речеме, многу е актуелен јавниот превоз во Скопје. Јавниот превоз не е само нови автобуси.
Секако тие требаат. Но, каде ќе возат? Ако автобусот вози во гужвата, ако заглавува по семафорите, не ти е потребен и нема да го да го користиш. Значи, потребно е едно пошироко видување. Доволно е една жолта лента која ќе се почитува, низ која јавниот превоз и јавните сервиси, такси, брза помош, полиција, ќе може брзо да поминуваат.
Но, тука градот има проблем со тоа што сообраќајната полиција е државна. И градот не може да наметнува контролата. Таа зависи од добрата волја на државната институција дали тоа ќе го применува, ќе го почитува и ќе го одржува.
Трн: По сè ова што му се случи на Скопје, по Данела Арсовска, кои се приоритетите со коишто треба да се занимава Градот?
Пенов: Од најважните точки кои му тежат на Скопје, прво е загадувањето. Нешто говоревме за начинот на греење, кое мора да се реши, но веќе подолг период ништо не се презема тука. Во однос на управувањето со отпадот. Јас не знам зошто никој не се навраќа на тоа дека во 2002 година Светска банка направи една солидна анализа и ги лоцираше точките и начинот како да се решат. Системски да се решат, бидејќи ѓубрето не е само контејнерот, или дали секој ден да се да се подига сметот. Го имаме и метењето на улиците, на тротоарите. Не може тоа рачно веќе да се одвива. Треба механизација и за одржувањето на парковите, на дрвата, на тој комплекс
Во однос на јавниот превоз има проблеми. На пример, јас од Црниче да се качам на автобус, каде ќе стигнам. Немам никаде каде да стигнам, не сум поврзан со ништо. Сериозен ресет треба и затоа велам јас да ми понуди некој, не гледам капацитет дека тоа може да се среди, не е до кандидатите. Кандидатите треба да внесат енергија и како тоа да започне, но знаењето го немаме, знаењето.
Трн: Знаеме ли како треба?
Пенов:: Јас ги кажувам примерите, кој ја градев спортската сала (Борис Трјаковски). Кровот кога го поставувавме во Скопје немаше инженер кој поставил распон, кој може да потпише толкав голем распон. Ние моравме да бараме стручњаци од Белгија.
Или мостовите кои ги градевме, мостот Беласица. Во Скопје немаше инженер кој градел мост, бидејќи последниот мост на река е граден во време на Благој Попов, шеесет и деветта е пуштен мостот Гоце Делчев и потоа две илјади и прва ние го пуштаме мостот Близнак, а потоа ја градиме Беласица и мостот во Хром. Бетон мораше да повика пензионирани инженери, бидејќи тоа не е само нацртот, него и во дневните проблеми кои се јавуваат при градбата потребен е некој со искуство тоа да го решава, а го нема. Го нема во Скопје.
